Interdisciplinair onderwijs ontwerpen met constructive alignment

In de brede bacheloropleiding Taal- en Cultuurstudies (TCS) hadden docenten de wens om studenten de mogelijkheid te bieden om een eindwerkstuk te maken met een interdisciplinaire invalshoek. Bij TCS bouwen de studenten gedurende de eerste jaren kennis op vanuit verschillende vakgebieden, maar sluiten zij de studie normaliter af met een eindwerkstuk dat binnen één vakgebied valt. Aan de start van het ontwerpen was de leeractiviteit dus al duidelijk: het maken van een eindwerkstuk waarin zelfstandig uitvoeren van onderzoek en het schriftelijk rapporteren daarover centraal staan. Voor de docenten stond voorop dat de interdisciplinaire invalshoek in het eindwerkstuk goed moest aansluiten bij de studentervaring. Namelijk, dat de student zou leren om een onderzoek op te zetten waarbij al opgebouwde en nieuw vergaarde kennis uit verschillende vakgebieden bij elkaar gebracht zou worden. Verder is het eindwerkstuk een individuele opdracht, dus de student wordt gevraagd zelfstandig een onderwerp vanuit verschillende perspectieven te benaderen. Het model van Repko en Szostak bleek het meest passend bij deze voorwaarden en deze hebben ze gebruikt als uitgangspunt om leeruitkomsten op te stellen. Een voorbeeld daarvan is: “de student kan literatuur en andere bronnen van de twee vakgebieden analyseren en in eigen woorden de overeenkomsten en verschillen tussen de vakgebieden beschrijven”.

Met leeruitkomsten die helder weergeven wat er van een student wordt verwacht ten aanzien van interdisciplinair werken in de context van het eindwerkstuk, konden de docenten verder met bedenken op welke manier de mate waarin voldaan is aan deze leeruitkomsten kan worden beoordeeld. In lijn met het beoordelingsmodel van de faculteit Geesteswetenschappen kozen ze ervoor om vragen te formuleren die beoordelaars kunnen helpen bij het motiveren van de beoordeling van de interdisciplinaire invalshoek van het werkstuk. Deze vragen sluiten aan bij de opgestelde leeruitkomsten. Bijvoorbeeld, de vraag die bij bovengenoemde leeruitkomst hoort is “Zijn de verschillen en de overeenkomsten tussen de vakgebieden met betrekking tot de onderzoeksvraag in voldoende mate verkend en beargumenteerd beschreven?".

Tenslotte hebben de docenten gekeken hoe studenten in de aanloop naar het eindwerkstuk kunnen worden voorbereid op het succesvol uitvoeren van het interdisciplinaire eindwerkstuk. Op basis hiervan hebben zij leeractiviteiten toegevoegd in de cursus voorafgaand aan het eindwerkstuk en tijdens het eindwerkstuk zelf. Bijvoorbeeld deelname aan een Pressure Cooker workshop waarin studenten in korte tijd kennis maken met alle stappen van interdisciplinair werken. Maar ook het voeren van groepsgesprekken waarin ze leren reflecteren op hun eigen interdisciplinaire ontwikkeling.

In dit project werkt de opleiding TCS samen met docenten die eindwerkstukken begeleiden voor TCS-studenten, en met de opleiding Communicatie- en informatiewetenschappen (CIW). Het project (cursusjaar 2022-2023) wordt gecoördineerd door Berteke Waaldijk (TCS) en Marije van Braak (CIW). Dit project wordt vervolgd in 2023-2024.

De interdisciplinaire minor Taal, Recht en Cultuur is een samenwerking tussen de faculteiten REBO en Geesteswetenschappen aan de Universiteit Utrecht. Het initiatief startte met twee enthousiaste docenten uit verschillende vakgebieden – rechtsgeleerdheid en historische letterkunde – die mogelijkheden zagen voor samenwerking en verdieping. Wat is de kracht van verhalen in de rechtbank? Hoe bekijk je een recente rechtszaak over vrijheid van meningsuiting met de normen uit de 18^e eeuw? Deze en andere vragen leidden tot de ontwikkeling van vier cursussen die samen een minor vormen.

Het ontwerpproces startte vanuit verschillende hoeken van de constructive alignment driehoek. Sommige docenten wisten dat ze een 18e-eeuwse rechtbank wilden na laten spelen (leeractiviteit), anderen wilden literaire schrijftechnieken toegepast zien in een juridische tekst (leeractiviteit), en voor weer een andere cursus startte men vanuit het idee dat studenten juridische en letterkundige perspectieven moeten kunnen duiden (leeruitkomst).

Hieronder een voorbeeld van de constructive alignment cyclus in een cursus:

• Leeractiviteit: samen met studenten uit verschillende vakgebieden een interdisciplinaire onderzoeksvraag bedenken bij een krantenkop over vrijheid van meningsuiting.
• Leeruitkomst: studenten kunnen een vraagstuk analyseren vanuit meerdere perspectieven, de verschillen en raakvlakken identificeren, en ervaren hoe lastig het is om samen een onderzoeksvraag op te stellen.
• Toetsing: beoordelen in hoeverre er een bij het onderwerp passende onderzoeksvraag is geformuleerd waarin alle disciplines vertegenwoordigd zijn en of (duidelijk verwoord is waarom) elke discipline nodig is voor het beantwoorden van de vraag.

Een centrale vraag in het docententeam was hoe de rode draad en samenhang tussen de cursussen te borgen. De vraagstukken die de vier cursussen proberen te duiden of beantwoorden zijn uiteenlopend. Echter, de attitude die geprikkeld moest worden bij studenten was eenzelfde voor de vier cursussen: een van openheid en kritisch redeneren voorbij de grenzen van disciplines. Uit deze basis zijn gemeenschappelijke leeruitkomsten en leeractiviteiten geformuleerd die in elke cursus terugkomen, zoals het doen van een disciplinaire zelfreflectie, of het bedenken van een onderzoeksvraag bij een krantenkop. Het herkennen en expliciteren van inzichten uit verschillende disciplines wordt ook in elke cursus geoefend. Elke cursus doorloopt voor het eigen thema de stappen van het model Repko en Szostak: via inzichten uit verschillende disciplines wordt toegewerkt naar een geïntegreerd inzicht in een vraagstuk.