Regio Deal Foodvalley
De vraag naar voedsel stijgt wereldwijd, maar er is steeds minder landbouwgrond. De huidige manier van voedsel produceren draagt daarnaast bij aan de uitstoot van ammoniak en andere schadelijke stoffen. Bovendien hebben steeds meer mensen last van welvaartsziektes door ongezond eten. Hoe stimuleer je nieuwe vormen van landbouw, vergroot je tegelijkertijd bewustwording onder mensen over gezonde voeding én geef je een impuls aan de ontwikkeling van nieuwe kennis?
Op die vragen zoeken onderzoekers van de Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht, samen met de andere partners van de Regio Deal Foodvalley, antwoord. De samenwerking tussen het Rijk, regionale overheden, ondernemers en onderwijs- en kennisinstellingen, heeft als doel de transitie naar een duurzaam en gezond voedselsysteem te versnellen. Daarbij ligt de focus op drie gebieden: landbouwtransitie, bewustwording over gezonde voeding en kennisontwikkeling. De Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht zijn betrokken bij diverse projecten binnen deze aandachtsgebieden.
Landbouwtransitie
We willen toe naar toekomstbestendige, duurzame en circulaire landbouw. Boerenbedrijven zoeken daarom naar manieren om meer circulair te werken, een positieve impact te maken in de directe omgeving én op langere termijn een robuust bedrijf te zijn. Dat vraagt nieuwe manieren van werken, met ander voer, minder uitstoot in fijnstof en stikstof. Hierdoor werken tegelijk aan een gezonde bodem, water en lucht voor natuur en omwonenden. De Regio Deal biedt een proeftuin aan nieuwe concepten.
Een voorbeeld van zo’n concept is het gebruik van afvalstromen van ziekenhuizen en zorginstellingen voor diervoeding. Insecten knabbelen het afval op, en het vee kan vervolgens de insecten eten. Door gebruik van afvalstromen en lokale voerstromen kunnen we voorkomen dat we grote hoeveelheden soja importeren uit Zuid-Amerika en Azië. Een ander voorbeeld is een veehouder die switcht van vee naar insecten. Er is dan in een klap minder uitstoot van stikstof, fijnstof en ammoniak. De insecten kunnen verkocht worden als veevoer.
Terwijl veehouders aan de slag gaan met zulke duurzame productietechnieken meten wetenschappers van de Universiteit Utrecht de effecten daarvan. Wat gebeurt er met de buitenlucht, de gezondheid van de dieren, en de kwaliteit van de bodem? Belangrijk is dat we niet naar één uitkomst kijken, maar naar alle mogelijke effecten. De veehouderij steekt ingewikkeld in elkaar en zo voorkomen we dat we één probleem oplossen, maar dat ergens anders een probleem ontstaat. We zoeken, samen met verschillende partners in de Regio Deal Foodvalley, naar oplossingen waarmee veehouders verder kunnen in de toekomst.
Gezonde voeding
Als we buiten de deur eten, dan is dat vaak niet gezond en ook niet erg duurzaam. Porties zijn te groot. Groenten vaak niet aantrekkelijk gepresenteerd. En maaltijden bevatten vaak te veel zout, vet en suiker. Daarnaast verdwijnt er achter de schermen veel voedsel in de prullenbak en wordt er weinig gewerkt met streekproducten. Dat moet anders kunnen, maar hoe? Die vraag gaan Utrechtse onderzoekers samen met 75 restauranteigenaren onderzoeken binnen de Regio Deal Foodvalley. Met als doel dat het makkelijker wordt om ook buiten de deur gezonde voedselkeuzes te maken.
Het is slechts één van de studies op het gebied van gezonde voeding waar Utrechtse wetenschappers binnen de Regio Deal mee aan de slag gaan. Een van de andere onderzoeksprojecten zal zich richten op de voeding van moeders en hun jonge kinderen. Binnen het project 'Prille start' onderzoeken Utrechtse wetenschappers wat de relatie is tussen de voeding van een moeder, de kwaliteit van de moedermelk en de gezondheid van haar kind. Dit doen ze door het voedingspatroon van moeders die borstvoeding geven in kaart te brengen. Voor de analyse van de resultaten zal onder andere gebruikgemaakt worden van kunstmatige intelligentie en machine learning. Het doel is dat de onderzoeksresultaten uiteindelijk vertaald worden naar voedingsadviezen voor vrouwen die borstvoeding geven.
Wat bijzonder is aan deze en andere onderzoeken binnen de Regio Deal is het feit dat onderzoekers slagvaardiger worden door de bundeling van kennis, kracht en data. “Sommige vragen kun je niet beantwoorden als je niet genoeg data hebt”, aldus hoogleraar Anne May die binnen de Regio Deal kijkt naar de effecten van voeding en beweging op de bijwerkingen van kankerbehandelingen. “Door nu de handen in één te slaan met Wageningen University & Research wordt het onderzoek dat ik al deed versneld. Dat is voor mij als onderzoeker de meerwaarde van de Regio Deal.”
Betrokken Utrechtse onderzoekers
Dick Heederik
Het onderzoek van hoogleraar Dick Heederik richt zich op de gezondheidseffecten van blootstelling aan biologische en chemische stoffen. Hij is daarnaast voorzitter van Netherlands Cente for One Health. Binnen de Regio Deal Foodvalley is Heederik trekker van het thema ‘Transitie Landbouw’. Veehouders gaan aan de slag met duurzame productietechnieken, Heederik en collega-wetenschappers analyseren vervolgens de effecten van de aanpassingen. Wat gebeurt er met de buitenlucht, de gezondheid van de dieren en de kwaliteit van de bodem? Ze kijken niet naar één uitkomst, maar naar alle mogelijke effecten. Zo voorkomen ze dat ze een probleem oplossen, maar dat ergens anders een probleem ontstaat.
Aletta Kraneveld
Het onderzoek van hoogleraar Aletta Kraneveld focust zich op de interactie tussen aangeboren en aanpassende afweer, evenals gastheer-microbe interacties bij chronische (ontstekings)ziekten en de behandeling met farmaceutische en nutritionele interventies. Binnen de Regio Deal Foodvalley is ze één van de trekkers van het project ‘Prille start – de voeding van moeder en kind’. Samen met onderzoekers van het UMCU-WKZ en de WUR gaat ze onderzoeken wat de relatie is tussen de voeding van een moeder, de kwaliteit van moedermelk en de gezondheid van de baby.
Arjan Stegeman
Hoogleraar Arjan Stegeman is dierenarts-epidemioloog. In zijn onderzoek richt hij zich onder meer op de epidemiologie van infectieziekten en zoönose (overdracht van infectieziekten van dier op mens). In de Regio Deal Foodvalley monitort Stegeman binnen het thema 'Transitie Landbouw' welke consequenties duurzame productietechnieken hebben voor de diergezondheid en het -welzijn. Wat is bijvoorbeeld het effect van een aanpassing van diervoeding? Wat gebeurt er als je het huidige veevoer vervangt door insecten die zijn ingezet om het afval van ziekenhuizen en zorginstellingen op te knabbelen?
Marleen Gillebaart
Universitair Docent Marleen Gillebaart bestudeert zelfcontrole. Haar onderzoek is gericht op het ontrafelen van het geheim van succesvolle zelfregulatie. Ze is in het bijzonder geïnteresseerd hoe mensen langetermijndoelen behalen, ondanks de obstakels en verleidingen die ze hierbij op hun pad tegenkomen. Binnen de Regio Deal Foodvalley (co)coördineert ze twee projecten waarin onderzocht wordt hoe je een gezonde en duurzame eetomgeving kan creëren in bijvoorbeeld wijken, de horeca, het mkb en de zorg.
Wietske Dohmen
Wietske Dohmen is Universitair Docent en actief binnen het onderdeel ‘Transitie Landbouw’ van de Regio Deal Foodvalley. Dat onderdeel stimuleert duurzame vormen van veehouderij. Het doel is verhogen van de biodiversiteit, frisse lucht en schoon water, en vermindering van de uitstoot. Bij dat laatste is Dohmen betrokken. Ze coördineert de monitoring van de uitstoot van onder andere ammoniak en fijnstof. Daarvoor gaat ze samen met collega’s meetpalen plaatsen om data te verzamelen over uitstoot van veehouderijen bij bedrijven zelf en in de nabije omgeving. Het wordt een fijnmazig netwerk van een groot aantal meetpalen in de hele regio.
Anne May
Hoogleraar Anne May onderzoekt de relatie tussen leefstijl en kanker. Hebben mensen die blijven sporten tijdens hun chemotraject, minder last van de bijwerkingen van hun behandeling? Zijn ze bijvoorbeeld minder moe? Binnen de Regio Deal gaat ze samen met onderzoekers van de Wageningen University & Research en Prinses Máxima Centrum kijken wat voeding en beweging doet voor kinderen met kanker en voor mensen met darmkanker. Het doel is dat dit uiteindelijk resulteert in leefstijladviezen voor patiënten om tijdens en na hun behandeling fitter te blijven.
