Koningsbergerlezing 2010

Koningsbergerlezing Albie Sachs
Albie Sachs

Op 10 december 2010 gaf de Zuid-Afrikaanse ANC-voorvechter, mensenrechtenadvocaat en latere rechter aan het Constitutioneel Hof Justice Albie Sachs, de eerste Koningsbergerlezing.

In zijn lezing ging Sachs onder meer in op wat het betekende om te leven in Zuid-Afrika tijdens het apartheidsregime, zijn strijd voor de rechten van rechteloze medemensen en zijn inspanningen voor de totstandkoming van een nieuwe Zuid-Afrikaanse grondwet.

Eenzame opsluiting

Tot twee maal toe werd hij gevangen genomen en doorstond hij de gruwelen van martelingen en eenzame opsluiting. Voor een muisstille zaal met ruim tweehonderd toehoorders in het Utrechtse Academiegebouw gaf Sachs een huiveringwekkende impressie van de tijd die hij in de Zuid-Afrikaanse cel doorbracht. Negentig dagen zonder daglicht, zonder enig contact met een ander mens, starend naar zijn tenen en naar de muur. De wanhoop en de vernedering die hij voelde. Eén van de dingen waarmee hij de tijd probeerde te doden, waren zingen en fluiten. Zijn vreugde was groot toen een medegevangene reageerde door een fragment van eenzelfde symfonie van Dvorzak tierig te fluiten.

Terrorisme

Sachs werd tenslotte vrijgelaten, maar moest Zuid-Afrika verlaten. Hij verbleef 24 jaar in ballingschap, eerst in Engeland, later in Mozambique. In het laatstgenoemde land overleefde hij een bomaanslag door de Zuid-Afrikaanse geheime dienst. Tijdens zijn verblijf in Engeland kreeg hij de uitnodiging om aan Yale University in de VS te doceren. Zijn verzoek tot toelating werd echter door de Amerikaanse overheid geweigerd. Door zijn strijd voor het ANC werd hij namelijk als ‘terrorist’ bestempeld. Zijn verontwaardiging was groot. Sachs: ‘Wij waren absoluut tegen terrorisme’.

Grondwet

Na de vrijlating van Nelson Mandela mocht Sachs eindelijk terug naar zijn vaderland. Daar was hij betrokken bij de ontwikkeling van de Zuid-Afrikaanse grondwet en het opnemen van een ‘bill of rights’. Na de verkiezing van Nelson Mandela tot president werd hij benoemd tot rechter aan het Constitutioneel Hof. Een immens karwei, in een land dat moest afrekenen met een raciaal verleden en een corrupt rechtssysteem. Van het laatste was Sachs zelf het levende bewijs: een schizofreen systeem, waarin hij ooit als mensenrechtenadvocaat kon worden gearresteerd zonder enige vorm van proces.

Koningsbergerlezing 2010