Ingezonden vragen over jeugd
Wetenschap start met verwondering en nieuwsgierigheid. Wetenschap is nooit af en het stellen van een uitdagende, inspirerende vraag is erg belangrijk. De Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht nodigden daarom elke Utrechter uit om vragen te stellen vanuit zijn of haar verwondering en nieuwsgierigheid. Hoe jong of oud je ook bent, waar je ook woont en welke achtergrond je ook hebt. Elke vraag doet ertoe, want elke vraag kan de start zijn van baanbrekend onderzoek.
De opgehaalde Utrechtse vragen dienen als voeding voor de Utrechtse Wetenschapsagenda. Op deze pagina vindt u ingezonden vragen die betrekking hebben tot jeugd. Elke vraag is zorgvuldig beantwoord door onze jeugdonderzoekers.
Wat moeten we aan de jeugd van vandaag leren zodat de wereld over 100 jaar een betere plek is?
"We leven in tijden van klimaatverandering, nucleaire dreiging en een sluimerende pandemie. Soms is het moeilijk om ons überhaupt een wereld over 100 jaar voor te stellen. Toch kunnen deze problemen belangrijke lessen opleveren voor de toekomst. De psychologie kan helpen om die lessen te trekken."
Dr. Stathis GrapsasPostdoctoraal onderzoeker Ontwikkelingspsychologie
Waarom hebben we vakken die we misschien niet eens later nodig hebben?
"Het klopt dat je je vaak kan afvragen waarom je iets leert op school. Leren schrijven en rekenen lijkt nog logisch. Het zijn zaken die je later nodig zal hebben, maar waarom moet je al de rest leren? Wist je dat er zelfs ook mensen zijn die zich soms luidop afvragen of dat rekenen en schrijven ook wel nog nodig is, nu we vaak op schermen aan het tikken zijn en we een supersnelle rekenmachine op zak hebben?"
Dr. Pedro de BruyckerePedagoog, onderzoeker en docent
Hoe kunnen ouders het perspectief van hun kind innemen?
"Het perspectief van je kind innemen doe je door te luisteren, luisteren en nog eens luisteren... Eigenlijk precies wat je ook moet doen wanneer je het perspectief van ieder ander wilt innemen. Dat klinkt eenvoudig, maar de valkuil is dat je je eigen ervaringen gebruikt om in te vullen wat je kind zal voelen of denken en dat je dat ook meteen zegt. Misschien zit je goed met je invulling, maar het kan ook zijn dat je de plank volledig mis slaat en dat je vervolgens niet meer te horen krijgt wat je kind nu ècht voelde of dacht. Om daar wel achter te komen moet je dus luisteren...en alleen je mond open doen om een vraag te stellen of om te checken of je het snapt."
Dr. Jolien van der GraaffUniversitair Docent Jeugd en Gezin
Hoe leer je stevig in je eigen basis te staan, te zijn, te weten wie je bent van kleins af aan?
"Het antwoord op deze vraag heeft te maken met de ontwikkeling van identiteit. Wie ben ik? Wat vind ik belangrijk? Om stevig in je basis te staan, moet je weten wat die basis is. Vanaf de tienertijd gaan jongeren nadenken over wie zij zijn en de ontwikkeling van identiteit is belangrijk voor goed functioneren. Zo is je identiteit belangrijk voor hoe je met anderen omgaat, voor hoe je gebeurtenissen ervaart en voor je verdere geestelijke gezondheid. Maar hoe ontwikkel je zo’n identiteit?"
Dr. Lisanne de MoorVoormalig promovendus
Kun je lezen ook weer afleren?
"Hoewel onderzoekers niet vaak of misschien zelfs nooit specifiek een antwoord zoeken op de vraag of je lezen ook kunt afleren, kun je uit bestaand onderzoek afleiden dat er minstens drie soorten redenen zijn waarom dat afleren kan gebeuren. Medische problemen, problemen met je vermogen letters automatisch te herkennen en concentratieproblemen."
Prof. Dr. Els StronksHoogleraar Vroegmoderne Nederlandse letterkunde
Helpen spelletjes om beter te worden in iets wat je nog niet zo goed kunt?
"Ja, er zijn heel veel positieve effecten van (computer) spelletjes op te noemen. Zo heeft het spelen van een game met andere kinderen een positieve invloed op de sociale en emotionele ontwikkeling van een kind. Deze positieve effecten vallen vanuit allerlei invalshoeken te verklaren. Spelen doe je vaak samen, waardoor je ongemerkt (en op een leuke manier) aan het oefenen bent met sociale interactie. Je leert daarnaast rekening te houden met elkaar, om samen te werken en/of je leert goed met elkaar te communiceren."
Sander BakkesUniversitair Docent en Game Onderzoeker
Zou het voor de lange termijn zinvol zijn om tijdelijk veel geld te investeren in jeugdhulp?
"Diverse evaluaties leggen bloot dat er nu nog veel misgaat in de jeugdhulp en in de organisatie ervan. Snelle oplossingen om de decentralisatie te laten slagen bestaan niet. Domweg meer geld voor jeugdhulp is niet de oplossing. Ja, extra geld is nu op korte termijn nodig om de ontstane tekorten te ondervangen, maar op termijn lost het de fundamentele problemen niet op."
Marloes KleinjanHoogleraar Youth Mental Health Promotion
Hoe kunnen we psychische ziektes beter uitleggen aan kinderen?
"Praten over psychische problemen of ziektes is best moeilijk. Soms is het voor volwassenen al lastig te bevatten, laat staan voor kinderen. Een psychisch probleem heeft te maken met hoe je je voelt, hoe je denkt of hoe je doet. Je kunt je bijvoorbeeld eenzaam voelen, of somber of gestrest. Of je druk voelen in je hoofd, of het lastig vinden om vrienden te maken. Iemand kan zich lange tijd bijvoorbeeld erg verdrietig, in de war of bang voelen zonder dat daar een duidelijke reden voor is."
Marloes KleinjanHoogleraar Youth Mental Health Promotion
Hoe kunnen we kinderen trainen om meer zelfvertrouwen te krijgen?
"Kinderen met zelfvertrouwen geloven dat ze kunnen voldoen aan verwachtingen en de uitdagingen waar ze voor staan. Die overtuiging kan het leven makkelijk maken. Kinderen met zelfvertrouwen gaan uitdagingen aan, zijn niet snel uit het veld geslagen door tegenslag en uiten zich makkelijk. Zeker in Westerse landen wordt zelfvertrouwen daarom gezien als een nastrevenswaardige eigenschap."
Sander ThomaesHoogleraar Ontwikkelingspsychologie
Hebben verwachtingen van leerkrachten invloed op de prestaties van kinderen? Of beïnvloeden die prestaties juist de verwachtingen?
"Beide is het geval. De schoolprestaties van kinderen hebben invloed op de verwachtingen van hun leerkrachten. En dat geldt andersom ook, maar wel minder sterk."
Astrid PoorthuisUniversitair Docent Ontwikkelingspsychologie
Hoe kunnen basisschoolleerlingen leren omgaan met tegenslagen waardoor ze skills aanleren voor hun verdere leven?
"Het is bekend dat tegenslag een nadelige invloed heeft op de mentale ontwikkeling, studieresultaten, en gezondheid van kinderen. Minder bekend is dat tegenslag ook kan leiden tot de ontwikkeling van krachten. Wij noemen deze krachten ‘verborgen’ talenten, omdat er weinig aandacht voor is in de wetenschap."
Willem FrankenhuisUniversitair Hoofddocent Ontwikkelingspsychologie
Waarom zijn er jongens en meisjes?
"Eerst een kort biologisch antwoord. De biologie verdeelt mensen grofweg in twee ‘geslachten’ (of: ‘seksen’): man en vrouw. Het eerste ben je door de geslachtschromosomen XX in je lichaam, het tweede door de geslachtschromosomen XY. De geslachten zijn samen nodig voor de voortplan- ting van de mens."
Joyce EndendijkUniversitair Docent Sociale Wetenschappen
Hoe kunnen we de begeleiding van jongeren in het onderwijs zo inrichten dat hun kwaliteiten goed tot hun recht komen?
"Uit onderzoek weten we dat, om te kunnen leren en ontwikkelen, het belangrijk is dat kinderen en jongeren zich veilig en prettig voelen. Dat betekent dat het belangrijk is om een veilig schoolklimaat te creeren, waarin kinderen gezien worden, en aandacht is voor individuele verschillen. We weten ook dat er een wisselwerking is tussen welbevinden en leren. Als een jongere goed in zijn/haar vel zit, gaat het leren makkelijker, voelt iemand zich somber of angstig, dan interfereert dat met het leren."
Helen BakkerUniversitair Hoofddocent Ontwikkelingpsychologie
Hoe kunnen we games gebruiken om huiswerk te maken?
"(Computer) spelletjes hoeven niet altijd af te leiden van iets dat je aan het doen bent in de ‘echte’ wereld, ze kunnen je soms ook helpen met iets waar je in de echte wereld tegenaan loopt; zoals b.v. huiswerk maken. Want, zijn er niet heel veel spelletjes waar je als held van het verhaal grote problemen moet oplossen? Waar je uitdagingen stapje voor stapje aangaat, en gaandeweg steeds beter en handiger in iets wordt; waar je ook vertrouwen krijgt om grote moeilijke dingen zoals de Eindbaas aan te durven? Eigenlijk leer je dus al super veel van spelletjes, ook als die alleen maar vermakelijk lijken te zijn."
Sander BakkesUniversitair Docent en Game Onderzoeker
Wat doen de digitale communicatiemiddelen met de ontwikkeling van een kind?
"Het is moeilijk om een eenduidig antwoord te geven op deze vraag. Digitale communicatiemiddelen zoals een smartphone kunnen positieve en negatieve effecten hebben op de ontwikkeling van kinderen. Maar 1 ding is duidelijk. Deze effecten zijn niet voor elk kind hetzelfde en even sterk. De invloed van digitale communicatiemiddelden is namelijk afhankelijk van drie soorten factoren: kindfactoren, omgevingsfactoren en mediafactoren."
Helen VossenJeugd en Media onderzoeker
Wat is er voor nodig om thuis voor alle kinderen een fijne plek te maken om op te groeien?
"Kinderen zijn intrinsiek gemotiveerd om nieuwe dingen te leren en zich steeds verder te ontwikkelen. Om deze motivatie te behouden, is het belangrijk dat zij in drie fundamentele behoefte worden voorzien. Dit betreft de behoefte aan verbondenheid, autonomie en competentie. De thuisomgeving vormt een belangrijke context om in deze behoeften te voorzien en ouders kunnen hierin een grote rol spelen."
Marjolein VerhoevenUniversitair Docent Klinische Kind en Familie Studies
Wat moeten ouders weten om een kind goed op te voeden?
"Het op de wereld zetten van een kind is een unieke ervaring die meestal veel blijdschap en vreugde teweeg brengt, maar ook gepaard gaat met een enorm verantwoordelijkheidsgevoel. Ouders voelen zich dan ook regelmatig onzeker over hun rol als opvoeder, want wanneer doe je het nu ‘goed’?"
Marjolein VerhoevenUniversitair Docent Klinische Kind en Familie Studies
Hoe staan gemiste behoeftes tijdens de jeugd van ouders in verband met de opvoeding van hun eigen kind?
"Ouders die in hun jeugd behoeftes hebben gemist, bijvoorbeeld omdat hun eigen ouders (emotioneel) niet beschikbaar waren of zelfs een bron van gevaar vormden, kunnen hier tijdens het opvoeden van hun eigen kind last van hebben. Zij kunnen bijvoorbeeld last hebben van onverwerkte trauma’s of een positief rolmodel in de opvoeding missen. Voor sommige volwassenen is de angst om dezelfde fouten te maken als hun eigen ouders dan ook een reden om zelf geen kinderen te willen."
Sanne GeeraertsUniversitair Docent Jeugd en Gezin
Hoe kan ik als ouders tegenwicht bieden aan onrealistische verwachtingen en mensenbeelden op sociale media?
"Ook al hebben ouders vaak het gevoel minder invloed te kunnen hebben (op het sociale mediagebruik) naarmate hun kinderen ouder worden, ouders blijven zeer belangrijk. In de tienerjaren speelt sociale vergelijking een belangrijke rol in de vorming van vriendschappen en identiteit. We vergelijken ons met anderen om erachter te komen wie willen zijn en bij wie we willen horen. Maar in deze tijd van sociale media, met wie of wat vergelijken jongeren zich eigenlijk?"
Helen VossenJeugd en Media onderzoeker
Maakt het uit waar je je kind laat opgroeien?
"Deze vraag is lastiger te beantwoorden dan het in eerste instantie lijkt. Het antwoord is een voorzichting ‘ja’, maar persoonlijke kenmerken van het kind en kenmerken van het gezin zijn veel belangrijker. Ook zijn er enkele kanttekeningen te zetten bij het onderzoek naar buurteffecten."
Kirsten VisserUniversitair docent Stadsgeografie
Hoe kan je het beste een schoolplein inrichten zodat kinderen goed kunnen spelen?
"Een goed ingerichte speelplek nodigt uit tot verschillende vormen van spel. Spelen is belangrijk voor de fysieke, cognitieve, motorische en sociale ontwikkeling van kinderen en verschillende vormen van spel kunnen hier aan bijdragen zoals actief spel (rennen, springen), creatief spel (bouwen, knutselen), imaginair spel (rollenspellen) en sociaal spel (samen met ander kinderen). Ook ruimte voor rust is belangrijk, dus zorg er ook voor dat kinderen zich even terug kunnen trekken."
Kirsten VisserUniversitair docent stadsgeografie
Hoe kunnen we kinderen van de basisschool overtuigen om iets aan het klimaat te doen?
"Veel kinderen maken zich zorgen over het klimaat. Klimaatonderwijs kan kinderen helpen om die zorgen om te zetten in duurzaam gedrag. Er bestaan verschillende vormen van effectief klimaatonderwijs. Onderzoek laat bijvoorbeeld zien dat het goed werkt om kinderen ervaringen op te laten doen in de natuur, zodat ze zich meer verbonden voelen met hun natuurlijke leefomgeving. Daarnaast werkt het goed als kinderen gevoelens van competentie, autonomie en gemeenschappelijkheid ervaren als ze zich inzetten voor het klimaat."
Jenna SpitzerPromovendus ontwikkelingspsychologie
Welk effect heeft de opvoedingfilosofie op iemand in zijn/haar volwassen leven?
"Er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden: Zowel kinderen die opgroeien met 'rust, reinheid, regelmaat' als de kinderen wiens ouders geloven in 'go with the flow, alles mag, niks moet', kunnen gezonde, weerbare, zelfstandige en productieve volwassenen worden. In het algemeen, wat kinderen nodig hebben is een veilige, verzorgende omgeving waarin het kind zich als individu kan ontwikkelen. Naast ondersteuning heeft een kind uiteraard ook sturing nodig. Door duidelijke grenzen te stellen en door ervoor te zorgen dat regels worden nageleefd, verschaffen ouders het kind een stabiele en voorspelbare omgeving en leert het kind zich aan te passen aan de regels en omgangsnormen die gelden in de samenleving waarin het kind opgroeit."
Maja DekovicHoogleraar Clinical Child and Family Studies
Wat zijn de meest effectieve manieren om drugsgebruik door de jeugd tegen te gaan?
"De adolescente fase staat bekend om het experimenteren met verschillende risicogedragingen, waaronder ook drugs. En alhoewel geen enkele vorm van drugsgebruik wenselijk is, is het wel van belang om onderscheid te maken tussen langduring en veelvuldig gebruik, en gebruik als een gevolg van tijdelijk experimenteergedrag."
Margot PeetersUniversitair Hoofddocent Sociale Wetenschappen