Geesteswetenschappen

Het Strategisch Plan van de faculteit Geesteswetenschappen is ingebed in het universitaire strategisch plan en beschrijft de koers die de faculteit de komende jaren wil varen om de gedeelde universitaire doelstellingen te realiseren, met daarbij ook de nodige eigen accenten. Een nadere uitwerking van deze visie beschrijven we in een afzonderlijk implementatieplan, dat concretiseringen met een tijdlijn geeft.

Direct naar:

De faculteit Geesteswetenschappen 2020-2025

De Nederlandse geesteswetenschappen staan op een internationaal erkend hoog niveau, en binnen de Nederlandse context neemt de Utrechtse faculteit een prominente positie in. Dat de geesteswetenschappen floreren is van onmiskenbaar belang voor de samenleving. Ook in een getechnologiseerde en geglobaliseerde wereld bestaat het menselijk leven uit meer dan techniek en handel – kunst, cultuur, geschiedenis: het doet er allemaal toe. Daarnaast leveren de geesteswetenschappen een onmisbare bijdrage aan de structuur van de moderne kennis- en dienstensamenleving (denk aan het toenemend belang van media en communicatie), kunnen zij duiden en interveniëren in het maatschappelijke debat, en worden zij meer en meer betrokken bij het adresseren van grotere en kleinere maatschappelijke problemen.

Deze observaties leveren gezamenlijk de kern van wat wij als faculteit willen zijn: een internationaal goed aangeschreven faculteit met een breed opleidingenaanbod en een breed onderzoekspalet, zowel strategisch als fundamenteel, dat zich niet beperkt tot de strategische thema’s en focusgebieden. De impact van dat onderzoek is significant en van velerlei aard: economisch en maatschappelijk, cultureel, cultuurkritisch, educatief en vormend. De impact van ons onderwijs is niet minder belangrijk: wij leiden breed gevormde, kritische en maatschappelijk betrokken studenten op die hun weg vinden in de kennissamenleving, nationaal en internationaal. De toenemende multidisciplinariteit in onderzoek en onderwijs blijft bij dit alles onverminderd geworteld in een stevige disciplinaire basis. We houden ons brede opleidingenaanbod in stand.

De tendens naar ‘vermaatschappelijking’ zal de komende jaren worden voortgezet en versterkt.

De tendens naar ‘vermaatschappelijking’ - het inzetten van geesteswetenschappelijke disciplines, in onderwijs en onderzoek, om een bijdrage te leveren aan het beantwoorden van een scala van maatschappelijke uitdagingen - zal de komende jaren worden voortgezet en versterkt, prominent binnen de strategische thema's (met name Institutions for Open Societies en Dynamics of Youth), in de nieuwe focusgebieden en in het Utrecht Centre for Global Challenges, maar ook binnen afzonderlijke disciplines (via samenwerkingsverbanden met musea, NGO’s en maatschappelijke instellingen, onderwijs voor professionals).

Ons onderwijs en onderzoek combineert lokale (Nederlandse taal, cultuur, multiculturalisme, geschiedenis, erfgoed) met regionale (Europese talen en culturen, perspectieven op Europese samenwerking, migratie) en globale perspectieven (wereldgeschiedenis, internationale betrekkingen, postkoloniale studies). Binnen ons internationaliseringsbeleid richten wij ons daarom op een beredeneerde mix van Nederlandstalig en anderstalig (niet noodzakelijk: Engelstalig) onderwijs. Aandacht voor diversiteit is daarbij een vanzelfsprekend gegeven.

Ons onderwijs en onderzoek combineert lokale met regionale en globale perspectieven.

Digitalisering – en reflectie op digitalisering - wordt ook in de geesteswetenschappen steeds belangrijker. Voortbouwend op succesvolle initiatieven als het Digital Humanities Lab en de Data School startte de faculteit per 2020 een Centre for Digital Humanities, dat expertise op dit terrein bundelt, en dat het verwerven van de benodigde kennis en vaardigheden bij studenten en staf faciliteert.

Landelijk zetten wij via onze overlegkanalen (Disciplineoverleg DLG, Social Sciences & Humanities-beraad, SSH) in op een sterkere positionering en meer publieke en politieke zichtbaarheid van onze disciplines, op een betere aansluiting bij de kennis- en innovatieagenda's van de topsectoren en het daarop gebaseerde Kennis en Innovatie Convenant (KIC), op versterkte samenwerking tussen de landelijke geesteswetenschappelijke faculteiten (zoals binnen het programma MasterLanguage en binnen het Landelijk Platform voor de Talen), en op het exploreren van mogelijkheden van samenwerking op het gebied van de kleine opleidingen tussen de drie (randstedelijke) LERU-faculteiten (Universiteit van Amsterdam, Universiteit Leiden, Universiteit Utrecht).

Zorgen zijn er wat betreft de duurzaamheid van de financiering van de geesteswetenschappen, ook landelijk. Niettemin verwacht de faculteit in de komende jaren volgens plan toe te groeien naar een begroting zonder tekort. Tenminste het behoud van de huidige earning capacity is daarbij wel een voorwaarde.

Ook de hoge werkdruk blijft een punt van zorg, zeker ook nu de coronapandemie ervoor zorgt dat docenten snel moesten overschakelen naar een andere manier van onderwijs verzorgen en medewerkers veelal vanuit huis moeten werken. Ook de positie van tijdelijk docenten blijft een punt van aandacht en zorg. Wij adresseren deze vraagstukken binnen de beperkte grenzen van het mogelijke, enerzijds door waar mogelijk ruimte te scheppen in het systeem, anderzijds via het in 2020 te starten programma Organisatiecultuur en verantwoordelijkheid dat, in vervolg op een aantal ronde-tafelgesprekken in 2019, moet bijdragen aan een beter functionerende en veiliger organisatie en een grotere cohesie van de facultaire gemeenschap – factoren die werkdruk verminderen. 

Geesteswetenschappen

Organisatie

Personeelsbeleid

We blijven streven naar een meer diverse populatie in het personeel. Met het oog op een evenwichtiger selectieproces is er in de wervingsfase expliciet aandacht voor het aantrekken van vrouwelijke kandidaten en maken we in benoemingsadviescommissies gebruik van een formulier dat vraagt om onderzoeks- en onderwijsprestaties af te zetten tegen gerealiseerde onderwijs- en onderzoeksfte’s. Om het percentage vrouwelijke hoogleraren te verhogen (medio 2020: 30%) streven we er naar dat twee derde van de nieuwe hoogleraarsbenoemingen in de planperiode vrouwen betreft.

In lijn met het project Erkennen en Waarderen van de Vereniging van Universiteiten (VSNU) willen we bij beoordelingen van de wetenschappelijke staf andere aspecten dan alleen (kwantitatieve) onderzoeksoutput betrekken. De faculteit Geesteswetenschappen wil bovendien alle medewerkers (WP én OBP) beoordelen op zowel hun individuele als op hun teamprestaties. We stellen ons ten doel criteria te ontwikkelen waarmee we teams en samenwerkingsverbanden kunnen erkennen en waarderen voor hun gezamenlijke werk. Daartoe heeft de faculteit in 2025 een nieuw model ingevoerd. In hoeverre het MERIT-model hier een inspiratiebron kan zijn bekijken we nog in 2020. Het MERIT-model wordt gebruikt voor beoordeling van wetenschappelijk personeel op universiteiten en is opgebouwd uit vijf domeinen: Management, Education, Research, Impact en Teamspirit.

We stellen ons ten doel criteria te ontwikkelen waarmee we teams en samenwerkingsverbanden kunnen erkennen en waarderen voor hun gezamenlijke werk.

Op het gebied van het waarderen van onderwijs heeft de faculteit een goed track record opgebouwd, met benoemingen van zowel hoogleraren als universitair hoofddocenten (UHD's) op basis van prestaties in onderwijs, onderwijsmanagement en onderwijsbeleid en -vernieuwing.

Onze faculteit kent in vergelijking met andere faculteiten veel UHD’s en hoogleraren. Dat is grotendeels te verklaren uit het aantal opleidingen dat we verzorgen. We streven naar professionele en persoonlijke groei van alle medewerkers van de faculteit, maar de financiële kaders en het formatiebeginsel stellen grenzen aan de bevorderingsmogelijkheden. Gezien de huidige financiële situatie en de hoge gemiddelde personeelslasten is verwachtings­management dus op zijn plaats.

Ook kent onze faculteit een flexibele schil van tijdelijk docenten, die worden ingezet om fluctuaties in instroom op te vangen en als vervanging van onderzoekers op externe projecten. Wij zijn ons bewust van hun kwetsbare positie binnen de facultaire gemeenschap, en streven waar mogelijk voor deze groep naar langdurige contracten met een substantiële omvang.

Voor Ondersteunend en Beheerspersoneel (OBP) geldt dat er meer aandacht komt voor de werkzaamheden van (multidisciplinaire) teams, met specifieke aandacht voor de samenwerking tussen OBP en Wetenschappelijk Personeel (WP). Een balans tussen ontwikkeling, mobiliteit en duurzaamheid van OBP is van belang, waarbij het doel enerzijds is om hoogwaardige flexibele ondersteuning te bieden en anderzijds een werkcultuur te creëren waarbinnen het OBP zich gewaardeerd voelt.

Organisatiecultuur en verantwoordelijkheid

In het najaar van 2020 presenteren we een visie op organisatiecultuur die als ijkpunt zal functioneren in allerlei contexten (zoals werving en selectie en het jaarlijkse Beoordeling & ontwikkelingsgesprek) en richtinggevend is voor al onze medewerkers, vanuit de gedachte: verantwoordelijkheid nemen - en waar relevant: goed leiderschap tonen - hoort bij je baan. De kernwaarden die we in deze visie formuleren (Professionaliteit, Transparantie, Verantwoordelijkheid, Verbondenheid en Veiligheid) dienen zichtbaar te zijn in de faculteit.

Financiën

De faculteit Geesteswetenschappen gaat haar interne financiële verdeelmodellen aanpassen om structureel meer in balans te komen (zie paragrafen Onderwijs en Onderzoek). Deze herziening leidt tot meer ruimte voor departementen om binnen facultaire kaders beslissingen te nemen over inrichting van onderwijs en onderzoek. Aanpassing van het reservebeleid was de eerste stap om de verschillen in de financiële situatie van departementen te verkleinen.

In het huidige onderwijsverdeelmodel is de relatie tussen beschikbare middelen en uitgaven uit elkaar gegroeid. Het teachingloadmodel is te veel een bekostigingsmodel geworden in plaats van een onderwijsmodel. We gaan naar een verdeelmodel dat een directere relatie tussen beschikbare en te besteden middelen legt, waarin we micromanagement terugbrengen, waarin prikkels voor efficiëntie, onderwijsinnovatie en flexibilisering zijn opgenomen en waarin zowel grote als kleine opleidingen in staat blijven op een goede en verantwoorde manier onderwijs aan te bieden.

Het is belangrijk dat medewerkers en studenten elkaar live kunnen ontmoeten.

Wendbare organisatie

Dat faculteit Geesteswetenschappen wendbaar, flexibel en innovatief kan zijn is gebleken tijdens de coronapandemie. De snelle omschakeling naar online en op afstand werken heeft negatieve maar ook positieve aanpassingen afgedwongen waar de organisatie van kan leren. De versnelde inzet van IT-tools in met name het onderwijs biedt kansen om in de toekomst verdere vernieuwing en wendbaarheid in de organisatie te stimuleren. Tegelijkertijd is door de crisis het belang van (intensief) contact in de community duidelijker geworden: het is belangrijk dat medewerkers en studenten elkaar live kunnen ontmoeten.

De faculteit Geesteswetenschappen levert samen met de partners in de binnenstad een integraal plan op voor de huisvesting. Dat betekent dat de wensen van de verschillende departementen inzichtelijk zijn en naast het vastgoedaanbod gelegd worden. We realiseren een werkomgeving waarbij iedereen een goede werkplek binnen de eigen community heeft die past binnen de nieuwe werkpleknorm. Daarnaast krijgen studieverenigingen huisvesting dicht bij hun opleiding, om de band met de opleiding sterk te houden en het communitygevoel te verstevigen.

Het Strategisch Huisvestingsplan (SHP) benutten we tevens om multidisciplinaire samenwerking te stimuleren (WP en OBP), de bedrijfsvoering waar mogelijk te verduurzamen en de (digitale) infrastructuur voor onderwijs, onderzoek en bedrijfsvoering verder te versterken. Het SHP biedt tevens de mogelijkheid om intensiever te gaan samenwerken in de ondersteuning in de binnenstad.

Internationalisering

De faculteit Geesteswetenschappen consolideert het eerder ingezette internationaliseringsbeleid. Internationale stafleden en studenten voelen zich thuis in de faculteit en de verbreding van Warm Welcome naar Warm Stay geldt voor allen. Voor jonge wetenschappers, voor wie een internationale ervaring van groot belang kan zijn voor de eigen professionele ontwikkeling en loopbaanmogelijkheden, hebben we expliciete aandacht. Structurele samenwerkingen bieden uitstekende proeftuinen voor verdere ontwikkeling.

Onderwijs

Studentenwelzijn

Studentenwelzijn ondersteunen we door de inzet van voldoende studieadviseurs en adequate begeleiding. De faculteit Geesteswetenschappen heeft welzijnstrainers aangesteld die preventieve trainingen en werkgroepen ontwikkelen en aanbieden op gebieden zoals omgaan met prestatiedruk, leren studeren, prioriteren en afstuderen. In 2025 wordt duidelijk of de extra financiering vanuit de kwaliteitsafspraken heeft bijgedragen aan studentenwelzijn.

Samen met de studentengeleding in de Faculteitsraad werken we een initiatief uit om studentenwelzijn beter te monitoren. Bovendien onderzoeken we hoe we de communicatie met studenten kunnen verbeteren.

Onder studentenwelzijn verstaan we ook de ruimte die studenten ervaren om zich verder te ontwikkelen; dit ondersteunen we door mogelijkheden te bieden zoals Kies op Maat en Flexstuderen en de mogelijkheid om multidisciplinair onderwijs te volgen binnen en buiten de faculteit. Docenten ondersteunen die ontwikkeling door projecten te ontwikkelen in USO- en EMP-programma’s (stimuleringsfondsen voor onderwijsontwikkeling). Career Services ondersteunt en adviseert over toekomstmogelijkheden en planning.

Docenten Sanne Sprenger en Koen Leurs ontwikkelden een reeks lessen om inclusieve en interculturele mediawijsheid te promoten. Met deze reeks willen zij meer aandacht vestigen op de belevingswereld van jonge migranten.

Diversiteit en inclusiviteit

We streven ernaar diverser te worden, in de brede zin van het woord. Diversiteit draagt bij aan de kwaliteit van het academisch debat. De faculteit Geesteswetenschappen is duidelijk zichtbaar in de universitaire initiatieven op het gebied van diversiteit. In het universitaire project Diversiteit in instroom en selectie, waarvan de faculteit Geesteswetenschappen een van de trekkers is, zijn vier voorhoede-opleidingen van onze faculteit bezig met concrete plannen om een diversere studentenpopulatie aan te trekken.

We streven ernaar diverser te worden, in de brede zin van het woord. Diversiteit draagt bij aan de kwaliteit van het academisch debat.

De faculteit Geesteswetenschappen speelt eveneens een voortrekkersrol bij het gelijke-kansenonderwijs in Utrecht: Honours Trajectum Utrecht, dat ontwikkeld is door de faculteit en dat extra-curriculair onderwijs biedt aan getalenteerde scholieren met een sociale of culturele achtergrond waarin het niet gebruikelijk is te studeren, is als universiteitsbreed initiatief langjarig bestendigd. Door samenwerking met andere universitaire projecten (Debuut, U-Talent diversiteit & inclusie, Speedcoaching, Opmaat), met de scholen en met de gemeente (opvolger van Brede School Academie Utrecht) sturen we aan op een ononderbroken leerlijn tussen primair onderwijs en het eerste jaar op de Universiteit Utrecht en daarmee op meer diverse studentenpopulatie.

Onderwijsmodel

Hand in hand met de herziening van het verdeelmodel (zie paragraaf Organisatie) herzien we het onderwijsmodel: binnen een facultair kader laten we meer vrijheid aan onderwijsdirecteuren en docenten(teams) om het onderwijs gestalte te geven, met een goede balans tussen onderwijskwaliteit en werkdruk.

De revisie van het onderwijsmodel is onlosmakelijk verbonden met versterking van het activerende contactonderwijs door het faciliteren en stimuleren van IT in het onderwijs. Dit doen we door het ondersteunen en professionaliseren van docenten, het bijdragen aan of coördineren van (facultaire) onderwijsinnovatieprojecten; en door blended learning ondersteunend te laten zijn bij onder andere flexstuderen en onderwijs voor professionals, waarbij face-to-face en online onderwijs altijd naast elkaar zullen bestaan.

Sustainable Development Goals

De verbinding van ons onderwijs met de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties ligt vooral in thema's als de kracht van instituties, sociale rechtvaardigheid, gelijkheid en ongelijkheid, gender, burgerschap en onderwijs, erfgoed en erfgoedbescherming, inclusiviteit en uitsluiting, verantwoorde economische groei, internationale betrekkingen en vrede, veiligheid en terrorisme. Deze thema’s staan centraal in veel bachelor- en masterprogramma's. De komende jaren zal de faculteit het bestaande onderwijs over deze thema’s voor studenten in Osiris duidelijker zichtbaar presenteren. In de komende periode versterken we bovendien de positie van de strategische thema's in het onderwijs.

We breiden multidisciplinaire initiatieven vanuit een sterke, disciplinaire basis de komende jaren uit naar masterniveau.

Multidisciplinariteit

De faculteit kent een divers palet aan disciplinaire en multidisciplinaire opleidingen in de bachelor en de masterfase. We houden het facultaire aanbod aan onderwijs in stand dat bachelorstudenten verleidt buiten hun eigen discipline onderwijs te volgen en we investeren in een betere ontsluiting van zulke mogelijkheden in andere faculteiten, en stimuleren hiermee het interfacultaire studentenverkeer. Daarnaast willen we de traditie die we hebben in het ontwikkelen van multidisciplinaire initiatieven vanuit een sterke, disciplinaire basis de komende jaren uitbreiden naar masterniveau.

In de planperiode starten we met de master Medical Humanities, die we samen met de faculteit Geneeskunde ontwikkelen. Verder is de faculteit Geesteswetenschappen de partner van de faculteit Geowetenschappen bij de ontwikkeling van de master Global challenges for sustainability, in het kader van CHARM-EU (Challenge-driven, Accessible, Research-based Mobile European University). Tot slot is de faculteit Geesteswetenschappen nauw betrokken bij de verkenning en ontwikkeling van een nieuw masterconcept in het kader van de alliantie met de Technische Universiteit Eindhoven, Wageningen University & Research en het Universitair Medisch Centrum Utrecht. 

Onderwijs voor professionals

De faculteit Geesteswetenschappen ontwikkelt meer cursussen en programma's in het kader van Onderwijs voor Professionals. We vullen lopende initiatieven aan, onder meer via de hubs binnen Institutions for Open Societies, en in andere maatschappelijke domeinen waar we kansen zien. Daarbij intensiveren we de samenwerking met de faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie.

Internationalisering

Om de toegevoegde waarde van een internationale ervaring voor een zo groot en divers mogelijke groep studenten mogelijk te maken, ontwikkelen we meerdere vormen van (virtuele) mobiliteit. Om dit doel te realiseren, gaan we anders om met onze internationale partners: in 2025 hebben we minder partners, en de contacten met een selecte groep zijn geïntensiveerd.

Gedifferentieerd taalbeleid

In onze faculteit met Nederlandstalige, Engelstalige, gecombineerd Engels-Nederlandstalige en anderstalige programma's (Duits, Frans, Italiaans, Spaans) en expertise op het gebied van de West-Europese talen en grote cultuurtalen als Grieks, Latijn en Arabisch geven we gestalte aan de gedachte dat onze studenten en alumni in een meertalige wereld moeten kunnen werken. We werken door aan een gedifferentieerd taalbeleid, met oog voor de afzonderlijke opleidingen en programma’s. Daarnaast zet de faculteit Geesteswetenschappen zich in om de Nederlandse taalvaardigheid binnen de Universiteit Utrecht te bevorderen.

We versterken de infrastructuur die ervoor zorgt dat studenten, docenten en OBP zich op professioneel niveau kunnen ontwikkelen op het gebied van hun Nederlandse en Engelse taalvaardigheid.

Onderzoek

Onderzoeksverdeelmodel

De faculteit kent op dit moment een systematiek van onderzoeksbekostiging (dynamisering) waarbij de prestaties van medewerkers eens in de drie jaar worden beoordeeld en onderzoekstijd op die basis toegekend wordt. Het systeem is arbeidsintensief, genereert werkdruk, en is niet duurzaam, omdat het leidt tot hogere onderzoeksuitgaven dan de facto via de eerste geldstroom binnenkomen. Dat laatste compenseren we nu door een hoge inverdienopdracht, die zwaar drukt op de departementen. Na afloop van de huidige driejarige dynamiseringsperiode in 2022 worden de in de eerste geldstroom beschikbare onderzoeksmiddelen opnieuw verdeeld, zonder beoordelingsprocedure en met nieuwe vaste normen. We presenteren een voorstel voor een nieuwe verdeelsleutel in het najaar van 2020. Daarbij kan de inverdienopdracht omlaag, waardoor departementen (op termijn) ruimte krijgen voor het verwerven van beleidsmiddelen voor onderzoek (bijvoorbeeld voor seed money of voor het tijdelijk ophogen van onderzoekstijd van medewerkers).

Open Science

De geesteswetenschappen hebben op het thema Outreach and Public Engagement al een lange traditie in het delen van onderzoeksresultaten met een breed publiek, samenwerking met externe stakeholders, en outreach naar, bijvoorbeeld, het voortgezet onderwijs. Die traditie zetten we voort. Elk onderzoekinstituut en elk onderzoeksprogramma heeft een eigen ‘narratief’ over de impact van het eigen onderzoek, en impact wordt een standaard-item in B&O-gesprekken.

Impact wordt een standaard-item in B&O-gesprekken.

We beleggen de belangrijkste contacten met het culturele veld en de stad– na afbouw van het Centre for the Humanities –in de kern van de facultaire organisatie, deels in samenwerking met het Centrum voor Wetenschap en Cultuur. Daartoe kennen we aan de onderzoeksinstituten een geoormerkt budget toe voor activiteiten op het gebied van outreach en public engagement.

Op het thema Open Access wordt ‘intelligente vooruitgang’ gestimuleerd, rekening houdend met het feit dat de geesteswetenschappen niet op alle fronten en niet altijd in het door anderen gewenste tempo mee kunnen gaan met de vereisten van Plan S. Denk hierbij aan de problemen rond boekpublicaties, bundels, hybride publicaties en publicaties bij geleerde genootschappen.

Het thema Fair Data and Software beleggen we vooral bij het Centre for Digital Humanities. Naast de bestaande facultaire ethische toetsingscommissie en datamanager is in 2020 ook een privacy officer aangesteld in samenwerking met de faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie.

Sustainable Development Goals

Bij een breed palet aan opleidingen hoort ook een breed disciplinair onderzoekspalet, dat wij nadrukkelijk in stand willen houden. Vanuit dat palet zijn er al legio verbindingen (vaak in multidisciplinair verband) met de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties, onder meer in enkele hubs (zoals Gender and Diversity) van het strategisch thema Institutions for Open Societies, in de focusgebieden en in de activiteiten van het Centre for Global Challenges. Op een aantal thema's liggen interessante aanknopingspunten voor samenwerking in onderwijs en onderzoek binnen de alliantie met Technische Universiteit Eindhoven (onder andere human artificial intelligence) en Wageningen University & Research (bijvoorbeeld rond een thema als healthy urban living), die we de komende periode verder zullen uitwerken.

Versterking PhD-opleiding

Conform het in 2019 ingevoerde kwaliteitsplan besteedt de Graduate School of Humanities de komende jaren intensief aandacht aan de training van begeleiders van promovendi, de onderwijstraining van promovendi en aan de transparantere communicatie over de criteria voor het proefschrift. In samenwerking met onder andere onze internationale partner White Rose College (UK) werken we aan loopbaanbegeleiding voor promovendi. In overleg met onze PhD-council ontplooien we nieuwe initiatieven om het welzijn van promovendi te verbeteren. In de PhD-training komt meer aandacht voor wetenschappelijke integriteit (vanaf september 2020).

Strategisch Plan 2025