Inclusieve en interculturele mediawijsheid: nieuwe lessenserie als handvat

Hoe kan je door middel van mediawijsheid de veerkracht van jonge migranten versterken? Deze vraag stond centraal in een project van de Universiteit Utrecht waarin onderzoekers samen met leerlingen en docenten van internationale schakelklassen een lessenserie ontwikkelden.

De lessenserie Ithaka Media Lab - Mediawijsheid en beeldgeletterdheid voor het ISK onderwijs is ontwikkeld voor jongeren die onderwijs volgen in internationale schakelklassen. Het werken met media blijkt een uitstekende vorm om op nieuwe manieren te werken aan persoonlijke en professionele ontwikkeling van jonge nieuwkomers. In deze lessenserie leren de leerlingen echt kritisch naar de betekenis van mediaproducten te kijken door het maakproces zelf te doorlopen en te overzien.

De momenten dat het licht aan gaat bij een leerling, of dat ‘ie iets nieuws durft, dat zijn de mooiste momenten voor een coach, voor een leraar, om bij te zijn. En omdat dit een heel intensief traject is waarin we tamelijk veeleisend waren, ga je veel van dat soort momenten zien.

In lijn met de leefwereld van jonge migranten

Sanne Sprenger MA (Media en Performance Studies): “Een belangrijk inzicht uit ons onderzoek is dat het huidige onderwijsaanbod veelal is gebaseerd op de leefwereld van jongeren uit Westerse (rijke en democratische) samenlevingen, die van kleins af aan onderwijs hebben genoten. Het leven met en in media komt voor jonge nieuwkomers grotendeels overeen met dat van Nederlandse jongeren, maar door de Westerse scholier als uitgangspunt te nemen, gaat het bestaande lesaanbod voorbij aan het vertrekpunt dat jonge migranten hebben op het gebied van digitale identificatie, burgerbetrokkenheid, noodzakelijke zelfcensuur en alternatieve vormen van nieuwsvergaring door de beperkte toegang tot (onafhankelijk) nieuws. Daarnaast is de smartphone voor jonge nieuwkomers letterlijk een levenslijn met familie en vrienden in hun land van herkomst. Mediagebruik is noodzakelijk om hedendaagse oorlogen te overleven maar ook om te kunnen vluchten naar een veilig land. Deze ervaringen maken hen op bepaalde gebieden anders mediawijs dan de gemiddelde Nederlandse puber.”

Volgens mij denken sommige Nederlanders dat wij in Syrië geen cultuur hebben. Dat we daar niks geleerd hebben. We zijn mensen zoals jullie. We hebben eten, we hebben alles in Syrië. Iemand vroeg mij “hebben jullie televisie in Syrië?” Natuurlijk. Dat is een land zoals alle landen. Ik vind dat soms vervelend.

Ontwikkeld met de doelgroep

Met razendsnelle technologische ontwikkelingen veranderen media continu in verhaal, intentie en vorm. Ook culturele identiteiten en persoonlijke aanleidingen voor migratie veranderen met de tijd. Het is belangrijk onderwijsprogramma’s over media aan te bieden waarbij ruimte is om tegemoet te komen aan de behoeftes van jonge nieuwkomers en flexibiliteit in te bouwen om lesaanbod aan te passen.

Training

Bij het ontwikkelen van deze lessenserie hebben docenten, leerlingen en onderzoekers samengewerkt en is deze serie de afgelopen 3 jaar uitgebreid getest met meer dan 200 jongeren van verschillende leeftijden en leerniveaus, die in het desbetreffende schooljaar uitstromen naar vervolgonderwijs. Met deze lessenserie als handvat kunnen docenten en klassenmentoren van internationale schakelklassen een eerste stap zetten in training op het gebied van mediawijsheid en beeldtaal.

Aanvankelijk had ik het idee dat deze jongeren wel een achterstand zouden hebben, als je ze vergelijkt met Nederlandse leerlingen. Maar tijdens het project merkte ik dat dat wel meeviel. En dat veel leerlingen veel meer op de hoogte waren over media dan ikzelf en dan ik had verwacht.

Van elkaar leren

Om een Nederlands onderwijsaanbod ‘voor iedereen’ te ontwikkelen en interculturele dialoog tussen de bestaande meerderheid en minderheden te verbeteren, blijkt het cruciaal dat docenten de expertise en interesses onder jongeren blijven inventariseren en dat zij zich tijdens de lessen opstellen als facilitator en coach. Docenten en jongeren leren samen en daarmee van elkaar. Datzelfde zou overigens moeten gelden voor onderwijsontwikkelaars: de onderzoekers lanceren deze lessenserie daarom ook gratis, in Open Access formaat, volgens de principes van ‘creative commons’ (Naamsvermelding-NIetCommercieel-GelijkDelen).

Dit willen we bereiken

Voor het waarborgen van een duurzaam vervolg op het gebied van mediawijsheid en beeldtaal voor jonge nieuwkomers, is dit project nu ondergebracht onder de nieuwe stichting Common Frames. Leurs: “Met de stichting willen we inclusieve en interculturele mediawijsheid bevorderen. We zien media als middel om mensen met elkaar te verbinden en om gedeelde kaders te creëren. Deze vrij te gebruiken lessenserie is onze eerste aanzet daartoe.”

Mediawijs door media maken

NWO heeft financiering toegekend aan de aanvragen voor acht routes van de Nationale Wetenschapsagenda (NWA). De NWA-route “Veerkrachtige en Zinvolle Samenlevingen”, onder leiding van prof. dr. Bas van Bavel, ontvangt voor het deelthema betreffende de positie van jongeren een startimpuls van 2,5 miljoen euro. Dit themaprogramma wordt uitgewerkt door een groot aantal consortia. Vanuit het departement Media-en Cultuurwetenschap gaat het deelproject Mediawijs door media maken: De schakel tot participatie van migrantenjongeren? van start. Projectleiders zijn dr. Koen Leurs, universitair docent Departement Media- en Cultuurwetenschappen, en Sanne Sprenger, MA, filmmaker & docent Departement Media- en Cultuurwetenschappen. Zij ontwikkelden de lessenserie samen met Hemmo Bruinenberg en Ena Omerovic.

meer informatie

Meer informatie, zoals onderzoek publicaties en reflectievideo’s over deze lessenserie via Common Frames en Mediawijs door Media Maken (MMM).