Welke regeneratieve behandelingen zijn er beschikbaar voor knieartrose? Artrose in de knie is een groeiend probleem in onze samenleving dat in sommige gevallen kan worden behandeld met een regeneratieve behandeling met stamcellen.
Worden organoïden al gebruikt voor medicatie/therapiekeuze bij kankerpatiënten?
Kanker is een ingewikkelde en gevarieerde ziekte, en eigenlijk zijn de huidige behandelingen niet specifiek genoeg. Om tot een behandeling op maat te komen, zijn tumororganoïden een interessante route. Door deze minitumoren te kweken wordt het mogelijk om verschillende medicijnen te testen, zodat de patiënt snel het meest effectieve middel krijgt. Helaas is het nog niet zover dat dit in de kliniek toegepast kan worden.
Waarom kanker een behandeling op maat nodig heeft
De behandeling van patiënten met uitgezaaide kanker is vaak nog erg algemeen: patiënten krijgen de behandeling die aanslaat bij gemiddeld 60 van de 100 mensen met dezelfde kenmerken. Voor de overige 40 patiënten zou een andere behandeling dus beter passen! Daarom wordt er nu gestreefd naar personalized medicine: per patiënt kijken wat het beste medicijn is op het beste moment en in de beste hoeveelheid. Een belangrijke ontwikkeling in deze gepersonaliseerde behandeling van kanker is het gebruik van tumororganoïden.
Het nut van mini-tumoren in het lab
Een tumororganoïde is een mini-tumor, die in het lab wordt gekweekt van een stukje tumor van de patiënt. De organoïde komt daardoor op veel vlakken overeen met de tumor in de patiënt: ze hebben hetzelfde uiterlijk onder de microscoop, dezelfde afwijkingen in het DNA én een vergelijkbare reactie op medicijnen. Daarnaast zijn organoïden onsterfelijk; ze kunnen oneindig doorgroeien en gebruikt worden voor experimenten. Door deze eigenschappen kunnen in het laboratorium in korte tijd grote hoeveelheden geneesmiddelen op de organoïden worden getest.
De toepassing van tumororganoïden komt langzaam maar zeker op gang
Organoïden zijn er nog niet zo lang: in 2009 zijn de eerste organoïden succesvol gekweekt uit darmweefsel. Sinds deze ontdekking zijn er veel soorten organoïden bij gekomen, onder andere voor borstkanker, longkanker, alvleesklierkanker, huidkanker en slokdarmkanker.
Maar voordat deze organoïden daadwerkelijk gebruikt kunnen worden voor elke patiënt met kanker is meer onderzoek nodig. Zo moet eerst worden onderzocht hoe medicijnen het beste op organoïden getest kunnen worden, bijvoorbeeld in welke concentratie en hoe het effect van de behandeling het beste kan worden gemeten. Daarnaast moet het kweekproces worden versneld, zodat de medicijnen snel kunnen worden getest en de kankerbehandeling kan starten. Ook moet worden aangetoond dat een patiënt daadwerkelijk langer leeft en beter reageert op een behandeling die op basis van de organoïdetest is gekozen, voor het een standaard behandeling kan worden.
Andere toepassingen van tumororganoïden
Organoïden worden momenteel bij taaislijmziekte al gebruikt om te bepalen welke medicatie het beste aansluit bij een patiënt. Dit zou ook bij de behandeling van kanker ingezet kunnen worden. Maar naast het voorspellen van de reactie van patiënten op medicijnen kunnen organoïden ook worden gebruikt om nieuwe medicijnen tegen kanker te ontwikkelen. Door hun unieke kenmerken kan het zeer doelgerichte behandelingen tegen de tumor opleveren.
Het eerste bewijs voor het nut van tumororganoïden is er
Voor darmkanker zijn de ontwikkelingen gelukkig al erg ver. Onderzoeken laten zien dat organoïden inderdaad gebruikt kunnen worden voor het bepalen van de beste behandeling, maar er is nog meer bewijs nodig. Er moet bij een groot aantal patiënten worden aangetoond dat organoïden het behandeleffect goed voorspellen, en voor verschillende soorten behandeling. In Nederland is op dit moment een groot onderzoek (met ruim 150 patiënten) bezig waaruit zal blijken of organoïden voor de behandeling van uitgezaaide darmkanker kunnen worden toegepast. Het zal nog jaren duren voordat deze techniek daadwerkelijk kan worden gebruikt om therapiekeuze te sturen voor verschillende kankertypen. Uiteraard hangt dit ook af van de resultaten van het onderzoek.
Meer over toepassingen en behandelingen:
Kunnen stamcellen worden gebruikt bij de genezing van hiv? Een handjevol mensen is ooit genezen van hiv door een stamceltransplantatie. Maar hoe werkt zo’n behandeling en waarom wordt die nog niet bij iedereen toegepast?
Kan RM leverschade behandelen of herstellen? Binnen de regeneratieve geneeskunde wordt onderzocht hoe stamcellen, gentherapie en bioprinten kunnen helpen wanneer de lever ernstig beschadigd is.
Kan regeneratieve geneeskunde erfelijke stofwisselingsziekten genezen? Stofwisselingsziekten (metabole ziekten) zijn ernstig en moeilijk te behandelen. Met gentherapie wordt geprobeerd betere behandelingen te ontwikkelen.
Kunnen stamcellen in de nabije toekomst toegepast worden voor herstel van het hart? Hart- en vaatziekten zijn wereldwijd de belangrijkste doodsoorzaak. Hoe wordt stamcelonderzoek ingezet voor het herstel van het hart?
Welke regeneratieve behandelingen zijn beschikbaar? Een overzicht van de behandelingen die op januari 2022 zijn goedgekeurd in Europa en/of Nederland.
Kunnen stamcellen hersenschade herstellen? Baby’s met een herseninfarct kunnen veilig behandeld worden met stamcel-neusdruppels.
Worden organoïden al gebruikt voor medicatie/therapiekeuze bij kankerpatiënten? Kanker is een complexe ziekte en de huidige behandelingen zijn vaak niet specifiek genoeg. Tumororganoïden kunnen helpen tot een behandeling op maat te komen.
Is een regeneratieve behandeling veilig? Een behandeling wordt uitgebreid beoordeeld voordat het wordt goedgekeurd.
Waar kan ik een regeneratieve behandeling krijgen? In Nederland zijn het vooral de academische ziekenhuizen. Neem contact op met je behandelend arts voor jouw specifieke situatie.
Navelstrengbloed bewaren, doen of niet? Aanstaande ouders kunnen navelstrengbloed van hun kind opslaan in een bloedbank. Om te doneren is dat zinvol, terwijl opslaan voor eigen gebruik dat niet is.
Wat is stamceltoerisme en wat zijn de risico’s? In het buitenland bieden klinieken (onbewezen) stamcelbehandelingen aan die niet vergoed worden. Wat is stamceltoerisme en wat zijn de risico’s?
Kun je met stamcellen hele organen vervangen als deze niet meer werken? Onderzoekers bestuderen hoe je van stamcellen hele organen kunt maken. Dan kun je in de toekomst zieke organen vervangen of orgaantransplantatie overbodig maken.
Kan regeneratieve geneeskunde helpen bij verminderde nierfunctie? Onderzoekers werken hard aan technieken die dialyse effectiever, veiliger en minder ingrijpend kunnen maken.
Kan regeneratieve geneeskunde echt genezen? Bij een regeneratieve behandeling wordt het lichaam aangezet om de ziekte zelf te herstellen.
Bronnen
- Wetenschappelijk artikel van G. Berkers et al. (2019) over het gebruik van organoïden voor de toepassing van personalized medicine bij taaislijmziekte
- Wetenschappelijk artikel van T. Sato et al. (2011) over het eerste onderzoek waarbij organoïden werden gekweekt uit darmweefsel
- Wetenschappelijke review van J. Drost et al. (2018) over het gebruik van organoïden in kankeronderzoek
- Wetenschappelijk artikel van V. Veninga et al. (2021) over de mogelijkheden en uitdagingen bij het gebruik van tumororganoïden
- Wetenschappelijk artikel van S.N. Ooft et al. (2019) over het gebruik van tumororganoïden om de reactie van kankerpatiënten op chemotherapie te voorspellen
- Website van kanker.nl over OPTIC, een onderzoeksproject naar dikkedarmkanker waarbij gebruik wordt gemaakt van organoïden
Geschreven door
Lidwien Smabers Laatst bewerkt op 21 januari 2023
