Welke regeneratieve behandelingen zijn er beschikbaar voor knieartrose? Artrose in de knie is een groeiend probleem in onze samenleving dat in sommige gevallen kan worden behandeld met een regeneratieve behandeling met stamcellen.
Kunnen stamcellen worden gebruikt bij de genezing van hiv?
Slechts een handjevol mensen is ooit genezen van hiv. Bij deze mensen is gebruik gemaakt van stamceltransplantaties. Maar hoe werkt zo’n behandeling en waarom wordt die nog niet bij iedereen toegepast?
Begin 2023 is een man na behandeling met stamcellen volledig genezen van hiv. De meeste mensen met hiv kunnen inmiddels gezond oud worden, omdat het virus goed te behandelen is. Ondanks deze behandelingen blijft het virus wel aanwezig in het lichaam, waardoor medicatie levenslang moet worden gebruikt en veel mensen met hiv alsnog klachten blijven houden. Onderzoekers zijn nu weer een stapje dichter bij de ontwikkeling van een genezing: een therapie waarbij hiv uit het lichaam wordt verwijderd.
De van hiv genezen man nam deel aan het Europese IciStem project geleid door het UMC Utrecht. De man had naast hiv ook leukemie. Omdat andere therapieën voor leukemie niet aansloegen, ontving hij daarvoor een stamceltransplantatie. De stamcellen van de donor bevatten een genetische mutatie die zorgt voor bescherming tegen hiv. Die stamcellen werden ingebracht bij de patiënt en vervingen het door de leukemie ziekgemaakte beenmerg door gezond beenmerg. Tegelijkertijd werden zo de met hiv geïnfecteerde cellen opgeruimd en vervangen door de cellen die immuun zijn tegen hiv.
Kijk hieronder ook naar een interview met Annemarie Wensing door Nieuwsuur over het onderzoek naar de mogelijke genezing van hiv (uit 2019):
Wat is hiv?
Hiv (humaan immuundeficiëntievirus) is een virus dat de menselijke afweer aantast. Het virus wordt overgedragen wanneer iemands bloed of slijmvlies in contact komt met bloed, sperma, of ander lichaamsvocht van iemand met hiv. Het virus infecteert vervolgens witte bloedcellen, die erg belangrijk zijn voor onze afweer. De witte bloedcellen vermeerderen zich, waardoor het virus zich in het lichaam kan verspreiden en voor altijd aanwezig zal blijven. Daarnaast gaan door de infectie ook een deel van de witte bloedcellen kapot, waardoor de afweer verslechtert en het risico op ziekte door infecties groter wordt.
Begin jaren '80 kwam de toen nog onbekende ziekte aids op, waarvan hiv de oorzaak bleek. Lange tijd was het onvermijdelijk dat hiv leidde tot de ontwikkeling van aids en uiteindelijk tot de dood. De eerste behandelingen waren niet effectief, beperkt beschikbaar en erg duur. Tegenwoordig is hiv goed te behandelen, al krijgt slechts de helft van de mensen wereldwijd de medicatie die ze nodig hebben. Daardoor overleden in 2022 alsnog 630.000 mensen aan de gevolgen van aids.
Risicovol en (nog) niet breed toepasbaar
Hoewel deze resultaten veelbelovend zijn voor de toekomst, is de stamcelbehandeling slechts geschikt voor een kleine groep mensen. De behandeling brengt namelijk grote risico’s op complicaties met zich mee. Door de behandeling wordt het immuunsysteem van de patiënt onderdrukt, en wordt de vatbaarheid voor infecties dus verhoogd. Daarnaast is de kans op afstoting van de donorstamcellen bij een beenmergtransplantatie groot.
Vanwege de vele complicaties heeft de behandeling een hoge mortaliteit; de kans is dus relatief groot dat iemand de behandeling niet overleeft. De stamceltransplantatie kan daarom alleen worden toegepast bij mensen die de behandeling toch al moeten ondergaan omdat ze een kwaadaardige vorm van kanker hebben. Wel neemt de overlevingskans na zo’n stamceltransplantatie steeds verder toe en is de behandeling inmiddels al minder zwaar dan bij de eerste patiënt die op deze manier van hiv genas.
De donor overbodig maken
Geïnspireerd door deze succesvolle behandeling blijven onderzoekers werken aan een breed toepasbare genezing voor hiv. Zo is er vanaf december 2023 het SPIRAL-project, een samenwerking tussen wetenschappers uit Nederland, Oeganda, Zuid-Afrika en Zambia. Dit project richt zich op genezing van iedereen met hiv. Ze onderzoeken het zogenaamde ‘hiv-reservoir’: de met hiv geïnfecteerde immuuncellen die ook bij het gebruik van hiv-remmers in sluimerende toestand in het lichaam aanwezig blijven. Genezen is pas mogelijk als ook dit reservoir wordt verwijderd. Het project focust op varianten van hiv waar nog maar weinig onderzoek naar is gedaan, en op eventuele verschillen tussen mannen en vrouwen.
Verder wordt onder andere door het Amsterdam UMC onderzocht of de stamcellen van de persoon met hiv genetisch aangepast kunnen worden waardoor ze hiv-resistent worden. Deze stamcellen kunnen dan, net als de resistente cellen van een donor, de met hiv geïnfecteerde cellen opruimen en vervangen. Omdat het lichaamseigen cellen zijn, zullen ze niet worden afgestoten, zoals dat bij donorcellen wel kan gebeuren. Daarnaast heeft maar 2% van de bevolking de genetische mutatie voor hiv-resistentie. Het is dan ook moeilijk om geschikte donoren te vinden voor deze behandelingen. Het gebruik van eigen stamcellen zou het zoeken naar een donor overbodig maken.
Er is nog veel onderzoek nodig naar hoe de behandeling precies werkt en hoe deze breed toegepast kan worden. Toch is het veelbelovend voor de toekomst, en biedt het zicht op een genezing van hiv.
Kunnen stamcellen worden gebruikt bij de genezing van hiv? Een handjevol mensen is ooit genezen van hiv door een stamceltransplantatie. Maar hoe werkt zo’n behandeling en waarom wordt die nog niet bij iedereen toegepast?
Kan RM leverschade behandelen of herstellen? Binnen de regeneratieve geneeskunde wordt onderzocht hoe stamcellen, gentherapie en bioprinten kunnen helpen wanneer de lever ernstig beschadigd is.
Kan regeneratieve geneeskunde erfelijke stofwisselingsziekten genezen? Stofwisselingsziekten (metabole ziekten) zijn ernstig en moeilijk te behandelen. Met gentherapie wordt geprobeerd betere behandelingen te ontwikkelen.
Kunnen stamcellen in de nabije toekomst toegepast worden voor herstel van het hart? Hart- en vaatziekten zijn wereldwijd de belangrijkste doodsoorzaak. Hoe wordt stamcelonderzoek ingezet voor het herstel van het hart?
Welke regeneratieve behandelingen zijn beschikbaar? Een overzicht van de behandelingen die op januari 2022 zijn goedgekeurd in Europa en/of Nederland.
Kunnen stamcellen hersenschade herstellen? Baby’s met een herseninfarct kunnen veilig behandeld worden met stamcel-neusdruppels.
Is een regeneratieve behandeling veilig? Een behandeling wordt uitgebreid beoordeeld voordat het wordt goedgekeurd.
Waar kan ik een regeneratieve behandeling krijgen? In Nederland zijn het vooral de academische ziekenhuizen. Neem contact op met je behandelend arts voor jouw specifieke situatie.
Wat is stamceltoerisme en wat zijn de risico’s? In het buitenland bieden klinieken (onbewezen) stamcelbehandelingen aan die niet vergoed worden. Wat is stamceltoerisme en wat zijn de risico’s?
Kun je met stamcellen hele organen vervangen als deze niet meer werken? Onderzoekers bestuderen hoe je van stamcellen hele organen kunt maken. Dan kun je in de toekomst zieke organen vervangen of orgaantransplantatie overbodig maken.
Kan regeneratieve geneeskunde helpen bij verminderde nierfunctie? Onderzoekers werken hard aan technieken die dialyse effectiever, veiliger en minder ingrijpend kunnen maken.
Bronnen:
- Website van UMC Utrecht met een uitleg over hiv
- Website van het Aidsfonds over de geschiedenis van hiv en aids
- Nieuwsitem van Nature (2023) over de derde persoon met hiv die genas na toediening van hiv-resistente cellen
- Wetenschappelijk artikel van Björn-Erik Ole Jensen en collega's (2023) over de genezing van een man met hiv
- Wetenschappelijk artikel van Karam Khaddour en collega's (2023) over voor- en nadelen en procedures van beenmergtransplantaties
Geschreven door:
Monique Nijhuis Laatst bijgewerkt op 29-11-2023
