Waar kun je stamcellen voor gebruiken?

Stamcellen hebben vele toepassingen binnen de geneeskunde. In dit artikel staan de belangrijkste op een rij.

Je kunt stamcellen gebruiken:
1) om te begrijpen hoe ziektes ontstaan,
2) om gepersonaliseerde medicijnen te ontwerpen en
3) om patiënt-specifieke, vervangende organen te kweken.

Enkele darm-organoide — Één enkele darm-organoïde. De cellen zijn gekleurd met een speciale kleurstof om de binnen- en buitenkant zichtbaar te maken onder de microscoop.

1. Stamcellen helpen ons het ontstaan van ziektes te begrijpen

Van een groot deel van de ziektes weten we nog niet goed hoe ze precies ontstaan. Maar het begrijpen hoe een ziekte ontstaat is natuurlijk wel heel belangrijk voor het ontwikkelen van gerichte medicijnen. Bovendien kun je met die kennis ook meer doen aan preventie, want als patiënten weten hoe hun ziekte ontstaat of verergert kunnen zij deze oorzaken beter vermijden. Het ontstaan van ziektes kan goed worden onderzocht in stamcellen.

Waarom kunnen ziektes goed worden onderzocht in stamcellen?

Stamcellen komen uit de patiënt zelf, en hebben daarom precies hetzelfde genetische profiel als de patiënt van wie ze zijn. Daarnaast kunnen stamcellen zich ontwikkelen tot allerlei verschillende celtypes, op een vergelijkbare manier als in het lichaam. Een voorbeeld is het maken van een nieuwe darmwandcellen uit je darmstamcellen. Dit gebeurt van nature voortdurend in je lichaam, maar dit kan nagebootst worden in een kweekschaaltje. Deze ontwikkeling van de stamcel tot een andere cel kan op ook met patiënt cellen specifieke wijze bestudeerd worden, wat waardevolle informatie oplevert.

Stamcellen van patiënten bevatten veel informatie over ziektes. Daarom zijn ze zo interessant voor onderzoek.

Van stamcel tot mini-orgaantjes

Een stapje verder is dat stamcellen zich kunnen ontwikkelen tot mini-orgaantjes. Deze organen lijken zo sterk op het echte orgaan dat het mogelijk is te onderzoeken hoe ziektes ontstaan. Darmorganoïden hebben bijvoorbeeld een binnen- en een buitenkant die lijken op de binnen-en buitenkant van een echte darm. Onderzoekers gebruiken deze overeenkomsten bijvoorbeeld om te zien hoe de darm reageert op een bacteriële infectie.

2. Stamcellen helpen om gepersonaliseerde medicijnen te ontwerpen voor elke patiënt.

Sommige medicijnen zijn niet voor alle patiënten werkzaam of zelfs geschikt. Het ene medicijn werkt bijvoorbeeld goed bij patiënt A, maar geeft ernstige bijwerkingen bij patiënt B. Daarom is er een grote behoefte naar gepersonaliseerde medicijnen, m.a.w. werkt het medicijn voor die ene patiënt?

Omdat stamcellen worden gekweekt vanuit lichaamsmateriaal van de patiënt, heeft de stamcel precies dezelfde karakteristieken als de patiënt (en dus ook dezelfde ziekte). Hierdoor kunnen patiënt-specifieke medicijnen worden getest, of zelfs patiënt-specifieke medicijnen worden ontwikkeld.

We kunnen stamcellen nu al gebruiken om sommige patiënten te helpen. Maar we werken hard aan meer toepassingen voor stamcellen.

3. Om vervangende organen te kweken

In Nederland staan heel veel mensen op de wachtlijst voor orgaantransplantatie. Helaas zijn er maar weinig organen beschikbaar, en overlijden veel patiënten voor ze een orgaan kunnen krijgen. Ook zijn er nog veel problemen met het transplanteren van organen van mens naar mens. Stamcellen kunnen een oplossing bieden voor deze problemen. Je kunt stamcellen namelijk gebruiken om mini-organen te maken die van de patiënt zelf zijn.

Vervangende organen uit stamcellen hebben belangrijke voordelen

Omdat de stamcellen van de patiënt zelf zijn voorkomt dit het gevaar van afstoting. Het innemen van heftige medicijnen tegen deze afweerreactie is dan niet nodig. Ook kunnen er veel meer organen worden gemaakt waardoor de wachtlijsten voor orgaantransplantatie in Nederland eindelijk zullen slinken. Op dit moment is het maken van functionele gekweekte organen en het transplanteren van gekweekte organen nog in de onderzoeksfase.

Ook interessant:

Filmpje Universiteit van Vlaanderen: Wat kun je doen met stamcellen?
Onderzoek op de site van Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde: Waar kun je stamcellen voor gebruiken? (gratis na inloggen)

Lees ook:

Waar kun je organoïden voor gebruiken?
Kun je met stamcellen hele organen vervangen als deze niet meer werken?

Meer over onderzoek:

Waarom duurt het zo lang voordat behandelingen voor patiënten beschikbaar komen? Voordat een ATMP in de reguliere gezondheidszorg beschikbaar is voor patiënten, gaat er vaak wel 10 tot 20 jaar overheen. Waarom duurt dat zo lang?
Wat doet een RM-onderzoeker? Wat doen onderzoekers in de regeneratieve geneeskunde eigenlijk, en hoe werken verschillende vakgebieden in dit veld samen?
Welke opleiding kan ik volgen om RM-onderzoeker te worden? Nieuwsgierig naar een carrière in de regeneratieve geneeskunde? Lees welke opleiding(en) je kunt volgen en wat de loopbaanmogelijkheden zijn.
Is 3D-bioprinten niet heel kostbaar? Wie betaalt de rekening en is het dan niet enkel beschikbaar voor de rijken? Hoge kosten van nieuwe technologieën kunnen zorgen oproepen over (toenemende) sociale ongelijkheid.
Waar kun je organoïden voor gebruiken? Organoïden worden gebruikt om de werking van ziektes te bestuderen, maar ook om medicijnen te testen op een patiënt-specifieke manier.
Hoe maak je een organoïde? Organoïden worden gemaakt van stamcellen van patiënten. Door het lichaam na te bootsen groeien stamcellen uit tot een soort mini-orgaantje.
Waar kun je stamcellen voor gebruiken? Stamcellen kun je gebruiken om te snappen hoe ziektes ontstaan, om patiënt-specifieke medicijnen te testen en om patiënt-specifieke vervangende organen te kweken.
Kunnen modellen zoals organen-op-chips proefdieren vervangen? Om de gezondheid van mens en dier te blijven verbeteren, ontwikkelen onderzoekers alternatieven voor proefdieren, zoals organ-on-a-chip modellen.