Interview Ruben Nicolas, onderzoeker naar duurzame en sociale publieke inkoop

"Ik ben Ruben Nicolas, geboren in Utrecht, maar daar niet getogen. Sinds 2017 woon ik wel met plezier in Amersfoort, dus veel scheelt het niet. Eerder volgde ik de master Economic Policy aan de Universiteit Utrecht, dat was voor mij de spijker op z’n kop. Economie heb ik altijd leuk gevonden en in combinatie met publiek beleid was er ook ruimte voor mijn filosofische trekjes. Na de master – die ik gelukkig vóór corona heb afgerond – wilde ik de lijn graag doortrekken en met economisch onderzoek een maatschappelijke bijdrage leveren. Dit heb ik eerst gedaan bij het Economisch Instituut voor de Bouw. Inmiddels doe ik dit als promovendus bij het departement Economie van de Universiteit Utrecht, waarbij ik verbonden ben aan het Utrecht University Centre for Public Procurement (UUCePP)."

Waar werk je aan, en waarom?

Mijn onderzoeksonderwerp is duurzame en sociale publieke inkoop. In de EU bedraagt de inkoop door overheden jaarlijks ongeveer € 2 biljoen (dat is met 12 nullen!). In een economen-utopia zou dat geld zo worden uitgegeven dat het hoogste maatschappelijke resultaat wordt behaald. Hiervoor is het nodig dat bij de inkoop, naast economische groei, ook sociale vooruitgang en het milieu mee worden gewogen, om ongewenste gevolgen te voorkomen. Denk aan de stijging van de zeespiegel of de maatschappelijke onrust bij grote ongelijkheid. In de praktijk worden maatschappelijke doelen als deze toch nog weinig expliciet meegenomen bij publieke inkoop. In de eerste fase van mijn onderzoek wil ik erbij stilstaan hoe dat komt.

Een grote uitdaging van dit onderzoek is dat de ene inkoopmethode niet bij voorbaat beter is dan de ander. Eenvoudig het kaf van het koren scheiden en alle verbanden met de ‘slechte’ methoden nalopen zit er dus niet in. Publieke organisaties hebben meerdere manieren om in te kopen en nog wel meer doelen voor ogen, dus ik wil niet te snel conclusies trekken.

Ik hoop met dit onderzoek in de eerste plaats bij te dragen aan een gestroomlijnde inpassing van maatschappelijke belangen in inkoopbeleid. Als het lukt om maatschappelijk verantwoord inkopen makkelijk te maken is de kans groter dat alle partijen meekomen. Ook kleinere gemeenten en leveranciers. De praktijk moet er belang bij hebben en ik ben blij dat het UUCePP ook een sterke uitdrager is van deze visie. Een van mijn co-promotors, Willem Janssen, is jurist en bekend met duurzame en sociale elementen binnen het aanbestedingsrecht. Goed om er bij te hebben dus, want om bruikbaar te zijn moeten de economische inzichten wel passen in het recht. Helen Toxopeus, de andere co-promotor, vult juist weer aan met haar inzichten op het gebied van onder andere het vergroenen van steden. Hoe kan publieke inkoop hiervoor bruikbaar zijn?

Waar kom je elke ochtend voor uit bed ? En is dat anders wegens de COVID-19 crisis? 

Sinds COVID-19 ben ik wel afgestapt van mijn non-snooze beleid haha. Maar, waar ik voor uit bed kom zijn mensen. Ik ben een mensenmens. Niet in de zin dat ik extravert ben en graag de hele tijd met mensen ben. Ik geeft vooral veel om mensen en voel me geroepen om het leven beter te maken. Dit drijft mij ook in mijn promotie.

De overheid is er voor de mensen, dus het publieke inkoopbeleid moet dit ook uitdragen. Het klinkt idealistisch, maar COVID-19 brengt volgens mij helder in beeld dat het de dagelijkse gang van zaken kan bepalen.

Is er toch iets dat jij in deze veranderende omstandigheden waardeert?

Het thuiswerken komt mijn werk als onderzoeker wel ten goede. In mijn nieuwe appartement heb ik een werkkamertje waar de deur de hele dag dicht kan en dat helpt voor de concentratie die ik vaak nodig heb. Hoewel het best even heeft geduurd om in die modus te komen.

Na de crisis moeten we terug naar ons oude leven of juist niet?

Ik geloof niet dat de crisis een abrupt einde zal hebben waarop we kiezen hoe de draad weer op te pakken. Volgens mij waait er al een tijdje een nieuwe wind, en wordt beleid maatschappelijker. Neem bijvoorbeeld de opkomst van brede welvaartsindicatoren in plaats van alleen BBP. We bewegen wat dat betreft weg van het oude leven en die trend zal ook na COVID-19 vast doorzetten. Tegelijk is het een roerige tijd waarin publiek draagvlak niet vanzelfsprekend is terwijl de geldkranen open staan. Hierdoor lopen we het risico dat korte termijn doelen worden voorgetrokken en die zijn niet altijd even duurzaam of sociaal. Het is aan overheden om hierin een voorbeeld te geven en bij het stimuleren van de economie koppelkansen met lange termijn doelen te benutten.

Welke docent ben je niet vergeten gedurende je hele studie curriculum en waarom?

Joost De Laat (Economics of Global Challenges) heeft een behoorlijke indruk achter gelaten. Hij is een held in zijn vak (development economics) en wist de methodologie van verschillende onderzoeksvormen (RCT, Diff-in-Diff, RDD en IV) zo eenvoudig uit te leggen dat het bijna te makkelijk leek. Toen ik hem vroeg of het niveau nog omhoog zou gaan, luidde het antwoord dat hij het best ingewikkelder uit kon leggen als dat mij het gewenste gevoel van uitdaging zou geven. Later kreeg ik bij een ander vak een van dezelfde methodes door een ander uitgelegd, maar dan een stuk minder begrijpelijk. Wat ik hiervan heb geleerd is dat de begrijpelijke weg de beste weg is. Ik heb de ambitie om les te gaan geven en dit is een punt waar ik nog vaak op terug zal grijpen.

Noem het boek / denker dat het meest indruk op je heeft gemaakt, je heeft gevormd, je nog 100 keer zou willen lezen en waarom?

Enlightenment 2.0 door Joseph Heath. Op aanbevelen van Loek Groot, de coördinator van de master Economic Policy. Het las niet lekker weg, dus ik heb het geniale in eerste instantie niet herkend. Dat gebeurde pas later, toen ik later merkte dat ik regelmatig aan het boek terugdacht en het mijn kijk op de wereld had veranderd. Ik heb mijn kopie uitgeleend, dus teruglezen zit er nog niet in, maar zijn nieuwe boek ‘Machinery of Government’ heb ik al besteld.