Onderwijs is teamsport

Een mooie plek met een goed koffieapparaat. “Daar droomden we van in 2016 tijdens het eerste verkennende gesprek voor het nieuw op te zetten Centre for Academic Teaching and Learning”, zegt Manon Kluijtmans lachend. Bijna acht jaar later kan de Academic Director concluderen dat behalve het koffieapparaat ook de inhoudelijke dromen ruimschoots zijn verwezenlijkt. Een goed moment voor een nieuw hoofdstuk, op 1 december neemt Bald de Vries het stokje over.  

Vertrekkend en aankomend Academic Director zijn het er over eens: al jaren vervult het Centre for Academic Teaching and Learning (CAT) een (inter)nationale voortrekkersrol. “Het loopt als een tierelier, dus in zekere zin kom ik in een gespreid bedje”, zegt Bald. “Wanneer ik collega’s van buiten de Universiteit Utrecht (UU) bijvoorbeeld vertel dat elke faculteit bij ons structureel een flink budget heeft voor onderwijsinnovatie, vinden ze dat indrukwekkend. Maar ook bij ons kan  nog genoeg verder worden uitgebouwd en verbeterd. We kunnen zeker niet achterover gaan leunen.”

Eerst even terug naar het begin. Waarom werd het CAT opgericht?
Manon: “Dat had alles te maken met de cultuur en het draagvlak binnen de UU. Het belang van onderwijs wordt hier gelukkig al heel lang gezien en er wordt flink in geïnvesteerd. Daardoor was er steeds meer aanbod voor docenten om zichzelf en hun onderwijs te ontwikkelen. Het CAT werd opgericht om de vele initiatieven zichtbaarder en overzichtelijker te maken en UU-breed te bundelen. Het is mooi om te zien hoe aanbod en community alleen maar verder zijn gegroeid sinds de opening in 2017.

Alle losse initiatieven kun je zien als uitingen van een cultuur waarin we de balans tussen onderzoek en onderwijs willen verbeteren. Uiteraard is die balans niet alleen iets van het CAT, maar van de hele universiteit. In faculteiten wordt de academische cultuur neergezet en het CAT is daarin een faciliterende en verbindende factor.”

Bald: “Het mooie aan het CAT is dat er mensen uit zoveel verschillende contexten en disciplines samenkomen dat iedereen elkaar versterkt en van elkaar leert.”

Manon: “Onderwijs is ook echt teamsport. Om te blijven verbeteren heb je een mix nodig van allerlei soorten medewerkers, waaronder docenten, maar bijvoorbeeld ook experts op het gebied van IT, didactiek of onderwijsbeleid. Het CAT is er dus voor al het universiteitspersoneel dat zich bezighoudt met onderwijs.”

Waar ben je het meest trots op uit je jaren als Academic Director van het CAT?
Manon: “Dat is een moeilijke vraag, maar dan kies ik toch voor Educational Scholarship in combinatie met het steentje dat ik - en diverse anderen uit de CAT-community - hebben kunnen bijdragen aan de TRIPLE-visie.

Aan de universiteit vinden we onderzoek heel belangrijk. Dus het zou raar zijn als we niet ook op een wetenschappelijke manier kritisch naar ons onderwijs zouden kijken. Daarmee wil ik niet zeggen dat alle docenten ook onderwijsonderzoeker moeten worden, maar om grondig en geloofwaardig te kunnen innoveren, zou onderzoek naar onderwijs in elk geval een stukje van de portefeuille van disciplinegroepen moeten zijn.

Ik geloof oprecht dat de cultuurverandering die voortkomt uit open science op dit moment de meest bepalende factor is voor het verder versterken van de onderwijskwaliteit: doordat de kloof tussen de waardering van onderzoek en onderwijs kleiner wordt, krijgen docenten meer ruimte om zichzelf en hun onderwijs te ontwikkelen.

Het is contextafhankelijk wat goed onderwijs is. Er is niet maar één gouden regel of trucje. Wat werkt bij een vak voor duizend eerstejaarsstudenten rechten is bijvoorbeeld echt een andere onderwijskundige vraag dan wat werkt voor dertig masterstudenten klinische gezondheidswetenschappen. Je moet voortdurend kritisch naar de eigen context blijven kijken en de vraag blijven stellen waartoe je opleidt en hoe je opleidt.”

Wie levert welke bijdrage aan het bredere doel?

Bald: “Het is nog niet vanzelfsprekend dat iedere docent z’n eigen praktijk onder de loep neemt. Veel docenten zeggen: ‘daar heb ik geen tijd voor en het telt niet mee voor mijn publicatielijst’. Maar docenten hoeven niet en masse SoTL (onderzoek naar het eigen onderwijs, red.) te gaan doen. Het is belangrijk om het in teamverband te zien.

TRIPLE gaat uit van het principe dat de bijdrage van een individu alleen te beoordelen valt binnen de context van het team. Wie levert welke bijdrage aan het bredere doel? Bij de één kan het accent bijvoorbeeld liggen op disciplinair onderzoek, impact of leiderschap en bij een ander op onderwijs of op onderzoek naar onderwijs. Langzaamaan begint het besef te komen dat al die verschillende activiteiten vanuit TRIPLE juist ook meetellen in je pakket. En dat er ruimte is voor diverse profielen en dynamische loopbanen; daar zijn Manon en ik ook voorbeelden van.”

Manon: “Gelukkig is er inderdaad beweging richting diverse profielen en gelijke waardering van onderzoek en onderwijs. Maar ik realiseer me ook dat Bald en ik nu nog behoren tot de happy few die al zodanig erkend en gewaardeerd zijn in hun carrière dat ze tot hoogleraar zijn bevorderd op een totaalportefeuille met expertise op onderwijs. Zeker de wat jongere academici ervaren toch wel dat disciplinair onderzoek op veel plekken nog steeds dominant is. Dus we zijn er zeker nog niet. Het kost tijd.”

We moeten opletten dat we niet té relaxt of blasé worden

Manon: “Er komen veel aanvragen van mensen uit binnen- en buitenland die bij ons willen komen kijken. Want onze universiteit loopt denk ik in diverse aspecten voorop en we zijn vrij uniek in ons totaalportfolio. Maar we moeten opletten dat we niet té relaxt of blasé worden. Er zijn harde inhaalslagen gaande. In Nederland is een groot programma gestart als impuls aan hogeronderwijsinstellingen om Centres for Teaching and Learning op te zetten of door te ontwikkelen. Zo zijn er al centra van waaruit jaarlijks meerdere promovendi gefinancierd worden om wetenschappelijk onderzoek naar onderwijs te doen. Dat is iets waarvan we hier alleen nog kunnen dromen. Maar gelukkig zitten we niet stil.”

Bald, waar ga jij je na 1 december vooral op richten?
Bald: “De pijlers docentontwikkeling en onderwijsinnovatie staan denk ik stevig, dus samen met het mooie team waar ik in terechtkom, gaan we ervoor zorgen dat dit goed blijft doorgaan. Educational Scholarship - en daarmee ook de verwevenheid van onderzoek en onderwijs - kan  nog meer groeien en structureler worden verankerd. Niet alleen in het CAT, maar ook in de bredere universitaire gemeenschap.

Je kunt de kerntaken onderwijs en onderzoek simpelweg niet los van elkaar zien. Want in zekere zin onderwijzen we wat we onderzoeken. Toch is onderwijs vaak op hele andere plekken georganiseerd dan onderzoek. Educational Scholarship zou bijvoorbeeld veel meer geïntegreerd kunnen worden in bestaande onderzoeksprogramma’s waar de infrastructuur al op orde is.  

En zo zijn er nog veel meer onderwerpen waar we mee aan de slag kunnen. Superinteressant bijvoorbeeld is de vraag hoe je goed kijkt naar prestaties in het onderwijs. Waar de ene docent ongelooflijk goed onderwijs geeft, is het mooie programma dat die docent geeft misschien wel ontworpen door een ander. Onderwijs geven, innoveren, evalueren. Hoe maak je dat allemaal zichtbaar? Hoe erken en waardeer je wat iemand doet? Daar is nog een wereld te winnen.

Of denk aan artificial intelligence. Dat gaat een waanzinnige impact hebben op alles. Door tools die taken kunnen overnemen, moeten we eigenlijk helemaal terug naar de tekentafel. Wat betekent het voor je onderwijs, voor innovatie en voor je ontwikkeling als docent of student? Wat zijn de mogelijkheden en risico’s en hoe komen we daarachter?”

Een kei van een team met heel veel expertise en enthousiasme bij elkaar

Manon, in hoeverre geef je het stokje met een gerust hart over?
Manon: “Ik heb alle vertrouwen in Bald. Hij is heel veelzijdig en een boegbeeld vanuit de docenten. Gelukkig hoeft hij het bovendien niet alleen te doen, want er zit een kei van een team - inclusief de Senior Fellows en de CAT-advisory board - met heel veel expertise en enthousiasme bij elkaar.

Als vicerector Teaching and Learning zal ik vaak blijven aankloppen bij het CAT als denktank en expertisegroep om mij te voeden in onder meer mijn rol op Europees politiek niveau. En zelf blijf ik natuurlijk ook gewoon onderdeel van de community. Maar ik zal Bald de eerste maanden niet voor de voeten lopen hoor.” 

Bald: “Blijf gerust langskomen! En dat geldt voor iedereen. In september is het CAT verhuisd naar de Bolognalaan 101, waar we nu een echte thuisbasis hebben. Daardoor kunnen we nog meer openstaan voor mensen, dus wees welkom!”