"Welke rol spelen verhalen in het plegen van aanslagen?"

Op 8 augustus schreven prof. dr. Beatrice de Graaf (Geschiedenis van de internationale betrekkingen) en prof. dr. Kees van den Bos (Psychologie) in de NRC over het verhaal van de terrorist. Welke rol spelen verhalen en ideologieën bij het plegen van aanslagen?

"Natuurlijk, Gökmen T. was een doorgesnoven, raaskallende gek, maar hij had óók een verhaal waarin hij geloofde en dat hem richting gaf," stelt De Graaf. "Verhalen en ideologie spelen een belangrijke rol voor terroristen, zelfs als die op het eerste gezicht zo’n verwarde indruk maken als Gökmen T., de man die dit jaar vier mensen doodde in een tram in Utrecht."

Narratieve familie

Hij vond dat het Westen al jarenlang ongestraft moslims vermoordt.

"Hij vond dat het Westen al jarenlang ongestraft moslims vermoordt. Dat is een bekend narratief uit de islamitische wereld dat correleert met de neiging tot geweld. Niet iedereen die dit denkt is geneigd om zelf geweld te gebruiken, maar je bevindt je met dit soort geluiden wel binnen de narratieve familie waartoe terroristen behoren.”

Individueel maatwerk

En hoe haal je het geweld uit een terrorist? Spelen verhalen daarin ook een rol? "Met mate", zegt Van den Bos, wiens boek Waarom mensen radicaliseren dit jaar is verschenen. "Je kan proberen een ander verhaal te positioneren tegenover het verhaal waarin de terrorist gelooft. Dat moet wel echt maatwerk zijn. Met een algemeen counternarrative kom je er niet; je moet het individu wijzen op de inconsistenties in zijn of haar verhaal. Voorlopig lijkt het erop dat het heel moeilijk is mensen op deze manier te deprogrammeren, maar met individueel maatwerk heb je een kans.”

Institutions for Open Societies

Beatrice de Graaf en Kees van den Bos zijn verbonden aan Institutions for Open Societies, een interdisciplinair onderzoeksgebied van de Universiteit Utrecht gericht op de ontwikkeling en uitbouw van gezonde open samenlevingen, waar dan ook ter wereld.