“Samen kijken wat we voor varkens kunnen betekenen”

Wat begon met een berichtje op Twitter, leidde tot een inspirerende avond in het Overijsselse Hardenberg. Wetenschapper Rebecca Nordquist ging daar langs bij een kennisavond van vrouwelijke varkenshouders. “We voerden eerlijke gesprekken over hoe we tegen gedrag van varkens aankijken en wat we voor elkaar en vooral voor de varkens kunnen betekenen. Vanuit de praktijk, maar ook vanuit de wetenschap.”

Via Twitter vroeg een varkenshouder of Nordquist wilde langskomen op een kennisavond van een groep vrouwelijke varkensveehouders. “Dat leek me een mooie kans om de boerenpraktijk en de wetenschap te verbinden en de kloof te verkleinen. Ik wil graag informatie verzamelen vanuit de boerenpraktijk voor mijn onderzoek en boeren aan het denken zetten met inzichten uit de wetenschap. Wel vroeg ik me direct af hoe ik dat tijdens zo’n avond op een leuke en nuttige manier kon doen.”

Hulp van student

“Toevallig ontving ik in dezelfde periode een oproep voor wetenschappers die samen met een student een Public Engagement-plan wilden maken. Het was voor de studenten onderdeel van het vak Engaging Scientists with the Public, en voor ons hulp en denkkracht.” Nordquist reageerde op de oproep en niet veel later meldde zich een masterstudent. In overleg met Nordquist schreef de student een plan voor een avondvullend programma. “De student legde vooraf contact met de veehouders om hun verwachtingen van de avond te peilen. Dat bleek enorm waardevol. Daar kon ik tijdens de bijeenkomst mooi op inhaken, of juist aangeven dat sommige onderwerpen buiten mijn expertise vallen.”

We voerden mooie gesprekken over vrouwen in de veehouderij

Vooroordelen tegengaan 

Een van de programmaonderdelen was Over de streep, een beproefde methode om respect te creëren en vooroordelen tegen te gaan. Nordquist deed dat via een rondetafelgesprek, waarbij de veehouders hun hand opstaken als ze zich in de stelling herkenden, zoals: steek je hand op als je bent opgegroeid tussen de varkens. Steek je hand op als je altijd in de veehouderij hebt gewerkt. Of, steek je hand op als je denkt dat varkens slimme dieren zijn. “Er kwamen mooie gesprekken op gang over het verleden, hoe je als vrouw de veehouderij binnenkomt en zorgen die je kunt hebben over de eigen onderneming. Ook hebben we gelachen om de varkens die zó slim zijn dat ze zich soms van de domme houden. Bijvoorbeeld als de veehouder de varkens – zoals gebruikelijk - van het ene naar het andere deel van de stal wil leiden, maar ze eigenlijk lekker liggen. Ze weten wat er staat te gebeuren, en zijn dan niet zo makkelijk in beweging te krijgen.”

Experiment met M&M’s

Daarna liet Nordquist filmpjes zien van een van de experimenten met varkens: een geheugenspel met M&M’s. Daarmee wilde ze veehouders aan het denken zetten over de intelligentie van varkens. “Voor het experiment staan in een ruimte zestien voerbakken in vier rijen van vier. In vier van de zestien zijn M&M’s verstopt, maar de voerbakken zijn bedekt met een bal dus de varkens kunnen de M&M’s niet zien liggen. We leggen de M&M’s iedere dag in dezelfde vier bakken. De eerste keer speuren de varkens ze allemaal af, maar op een gegeven moment gaan ze alleen naar de voerbakken met M&M’s.” Dat kunnen varkens erg goed, blijkt uit onderzoek van Nordquist. Na zo’n twee weken voeren varkens de taak foutloos uit, ze hebben een goed geheugen.

Ruimte voor discussie

Tijdens de avond was er ook ruimte voor discussie over stellingen en het uitwisselen van kennis. “We praatten over praktische welzijnsproblemen zoals staartbijten, hoe we varkens persoonlijker kunnen benaderen en of we in de huisvesting rekening kunnen houden met de intelligentie van varkens. De varkenshouders stelden mooie vragen, zoals: ‘Welke invloed heeft genetica op gedrag?’. We zien in onze experimenten dat verschillende varkensrassen geheugentaken verschillend uitvoeren. Ook vroegen de veehouders zich af of varkens met dezelfde moederzeug meer op elkaar lijken. Zij zien in depraktijk dat varkens uit hetzelfde nest elkaar blijven opzoeken in de groep, ook als ze elkaar lang niet gezien hebben. Ze vroegen zich af wat daarachter zit.  Ervaring tijdens vroege leven? Genetica? Dat zijn voor ons interessante vragen voor toekomstig onderzoek.”

Verrijking voor beide partijen

Het idee van public engagement is dat beide partijen – de samenleving en de wetenschap – ervan leren en er baat bij hebben. Dat is gelukt, vertelt Nordquist. “Tijdens de avond heb ik op een laagdrempelig manier over mijn onderzoek kunnen vertellen en  vragen gehoord die in de praktijk leven. De avond was voor de varkenshouders én voor mij als onderzoeker een verrijking.”

Ook hulp nodig bij het opzetten van een public engagement-activiteit? Neem dan contact op met Rosan Reusken, communicatieadviseur wetenschap en public engagement fellow van de faculteit Diergeneeskunde.