Dieren & wetenschap

Mensen bestuderen andere dieren binnen allerlei onderzoeksdisciplines, zoals in gedragsleer, biologie of ecologie. Voor bijvoorbeeld het opdoen van kennis rondom de relatie tussen dieren en hun omgeving. Of het onderzoeken van bijzondere eigenschappen voor ontwikkelen van nieuwe technologieën. Er zijn ook dieren die een rol spelen in de wetenschap door testen te ondergaan. De onderzoeker stelt het dier bloot aan een interventie, voor het verkrijgen van informatie. Dit kan bijvoorbeeld gaan over biologische processen. Daarnaast zijn er ook proeven die vanuit (Europese) regelgeving verplicht worden gesteld, zoals het testen van effecten van chemicaliën of nieuwe medicatie voor ziekten bij mensen en/of andere dieren.

Een proef uitvoeren op levende dieren kan in Nederland niet zomaar. Hier gaat een procedure aan vooraf.  Elk onderzoek heeft een vergunning nodig, waarbij het voorstel onder andere getoetst wordt op het 3V-beleid: Vervanging, Vermindering en Verfijning. Dit om het proefdiergebruik binnen onderzoek en onderwijs terug te dringen. De eerste V, Vervanging gaat over het gebruiken van alternatieven. Maar wanneer mag je iets als alternatief beschouwen? Dit is niet zo eenduidig, als dat het in eerste instantie lijkt. CenSAS onderzoeker Koen Kramer schreef hier in 2023 een wetenschappelijk artikel over: “When is something an alternative? A general account applied to animal-free alternatives to animal research”. Hierin laat hij zien dat er achter de vraag ‘wanneer is iets een alternatief voor iets anders?’ verschillende ethische vragen liggen. 

Diervrije methoden   

De afgelopen jaren is in de samenleving steeds meer aandacht voor het inzetten en zoeken naar alternatieven op dierproeven. Toch blijkt het benutten van diervrije methoden in bijvoorbeeld onderzoek lastiger dan gedacht. Promovenda Sophie van Wijk werkt mee in het AFARA project: Animal-Free Assays for Endocrine Disruption – from science to Regulatory Acceptance. Hier kijkt ze naar het integreren van diervrije methoden in de veiligheidsbeoordeling van chemicaliën.

Bij innoveren denken mensen meestal aan het verbeteren van de technologie zelf, terwijl alles eromheen ook mee moet veranderen

Wat de transitie naar een proefdiervrije toekomst laat zien, is dat het niet alleen een verandering vraagt in de beschikbaarheid van materiele technologieën, maar ook op sociaal vlak. Er zijn veel verschillende stakeholders bij betrokken. Het vraagt dan ook afstemming op de maatschappelijke verhoudingen en daarmee ook de nodige ruimte voor kennisdeling en dialoog.