Waarom mag ziek zijn in je lijf wel en ziek zijn met je ziel niet?
Een depressieve tienerdochter en twee ouders die zich daar geen raad mee weten. Het speelt zich af in de theatervoorstelling wat de f*ck is geluk? UU jeugdonderzoekers Heidi Lesscher, Sanne Nijhof en Odilia Laceulle, voorzitters van de Dynamics of Youth - community ‘Thriving & Healthy Youth’ organiseerden deze voorstelling speciaal voor studenten. Heidi Lesscher is blij met het resultaat: “De voorstelling was raak, en gaf een volledig beeld van wat depressie is en betekent voor jongeren en hun omgeving. Geweldig hoe krachtig kunst kan zijn om moeilijke onderwerpen bespreekbaar te maken.”
De voorstelling begint met een zoektocht naar de oorzaak. Want dochter was vroeger altijd zo’n lief meisje, een vrolijk kind. Wat is er mis gegaan? Wiens schuld is het dat dochter depressief werd? De moeder? De vader? Het meisje wil haar ouders niet lastig vallen met haar depressie. Ze hebben hun best gedaan om haar een fijn leven te geven. “Voor mij is liegen gewoon doen alsof je in het ideaalbeeld past,” zegt tienerdochter tekenend. Haar ouders weten zich geen raad met de situatie en besluiten op een gegeven moment elke dag een half uur met haar te gaan praten. “Ik vind het lief dat ze dat voor mij doen, maar ik ben zo moe dat ik er niet veel aan heb,” laat dochter weten.
Voor mij is liegen gewoon doen alsof je in het ideaalbeeld past.
Een therapeut wordt ingeschakeld. Maar, dochter heeft het zelf ook door: “Therapie heeft geen zin als je niet meedoet.” Op een dag vraagt een leeftijdsgenootje dochter treffend: “Ben jij niet gewoon depressief?” Dit geeft dochter steun, ze voelt zich voor het eerst niet alleen. “Nu weet ik wat ik ben. Dertien en depressief.” Dan verzamelt dochter toch de moed om naar haar ouders te stappen. “Ik ben bang en ik heb hulp nodig.” Maar ze voelt zich niet serieus genomen. Haar vader omarmt dochters angst en zegt dat het een talent is. “Waarom luisteren jullie niet als ik zeg dat er iets aan de hand is?”
Na een groot applaus start acteur Pieter Tiddens met de nabespreking. Nu pas blijkt het theaterstuk een autobiografisch verhaal van de vader, Pieter zelf, te zijn. Hij wist niet goed hoe hij moest omgaan met de mentale problemen van zijn dochter. Samen met zijn, inmiddels volwassen dochter en andere jongeren met psychische problemen en hulp van Yvonne Stikkelbroek, orthopedagoog en onderzoeker bij de Universiteit Utrecht, schreef hij dit stuk.
Wat zegt ons UU onderzoek over mentale gezondheid jongeren?
In het Health Behaviour in School-aged Children onderzoek (HBSC) bestuderen onderzoekers van de Universiteit Utrecht, het Trimbos Instituut en het Sociaal Cultureel Planbureau de gezondheid, het welzijn, het gedrag en de sociale omgeving van jongeren van 11 tot en met 16 jaar in Nederland. Elke vier jaar verzamelt het HBSC data om trends te ontdekken over een langere periode. In september 2022 kwam het nieuwste rapport uit. Er blijkt een grote stijging onder emotionele problemen met name bij meisjes. Ook jongens ervaren meer mentale problemen, maar de stijging bij meisjes is enorm. Hiernaast is een grote toename van ervaren prestatiedruk door school geobserveerd, wederom vooral bij meisjes.
Iedereen zegt: praat erover, praat erover. Maar het is gemakkelijker gezegd dan gedaan.
Studenten zijn enthousiast over de voorstelling: “Ik vond het heel veelzijdig. Het is heel fijn om iets te herkennen, waarvan je dacht dat je de enige was die zoiets meemaakte,” zegt diergeneeskunde student Danique. Studiegenoot Julia vult aan: “Ik heb zelf een vriendin die het zelf heel zwaar heeft. Net als in de voorstelling, wilde zij haar mentale problemen ook liever niet delen met haar ouders. Omdat ze bang was dat zij teleurgesteld zouden zijn, of zich zorgen zouden maken. Iedereen zegt: praat erover, praat erover. Maar het is gemakkelijker gezegd dan gedaan.”
Een ander aspect waar studenten op aan gingen, was het onderscheid dat wordt gemaakt tussen mentale en fysieke ziekte. “Waarom mag ziek zijn in je lijf wel en ziek zijn met je ziel niet?” vroeg dochter in het theaterstuk. “Onzin,” vindt ook Saskia, student Liberal Arts and Sciences: “Een dag thuisblijven omdat je niet lekker in je vel zit is toch net zo waardevol. Ik denk dat onze maatschappij teveel gericht is op doorgaan en hard werken en ervoor gaan. Progressie gaat ten koste van alles. Die mindset is denk ik één van de oorzaken waarom mensen het nu zo zwaar hebben.”
De reden dat de Dynamics of Youth – community Thriving & Healthy Youth van de Universiteit Utrecht deze voorstelling organiseerde, is de forse toename van mentale problemen onder studenten. Heidi Lesscher licht dit toe: “We wilden studenten via deze voorstelling stimuleren om onderling het gesprek aan te gaan over mentale gezondheid. Wat doe je bijvoorbeeld als je zelf zorgen hebt over je gezondheid of als je je zorgen maakt over een huisgenoot? We hebben visitekaartjes meegegeven aan de studenten met daarop informatie over waar ze terecht kunnen voor meer informatie, zowel binnen als buiten onze universiteit.”
Wat kunnen ouders doen als hun kinderen het mentaal zwaar hebben? De studenten sluiten af met hun eigen tips. Saskia begint: “Dat ouders hun kinderen en pijn serieus nemen is heel belangrijk denk ik. Aandacht vragen wordt soms als iets negatiefs gezien. Maar wat moet een kind anders? Er is ook een reden waarom iemand aandacht vraagt.” Danique vult aan: “En probeer het probleem niet kleiner te maken dan het is.” Julia sluit af: “Probeer naar je zoon of dochter te luisteren en aanvaard dat je kind zich zo voelt. Kom niet meteen met adviezen of oplossingen. Dat is niet luisteren. Luisteren is gewoon luisteren.”
Kom niet meteen met adviezen of oplossingen. Dat is niet luisteren. Luisteren is gewoon luisteren.