Ontwikkeling van mentale gezondheidsproblemen - wat zijn de mechanismen die risico en weerbaarheid bepalen?
Ik ben Heidi Lesscher, Universitair Hoofddocent en PI van de onderzoeksgroep Neurobiologie van Gedrag bij de faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht. Ik ben gefascineerd door de individuele variatie in de gevoeligheid voor mentale gezondheidsproblemen, die vaak ontstaan op jongere leeftijd, zowel bij de mens als bij dieren. Dit is altijd de rode draad in mijn loopbaan geweest. Mentale gezondheid is complex, mentale gezondheidsproblemen nemen toe in de snel veranderende wereld en zijn niet uniek voor de mens.
Mijn ambitie is om, samen met mijn team, het ontstaan van gedragsproblemen beter te begrijpen en te voorkomen, en zo een bijdrage te leveren aan het welzijn van mens tot dier.
In eerste instantie was mijn onderzoek vooral gericht op de neurobiologie van verslaving, maar in de loop van de jaren is de focus verschoven naar individuele variatie in kwetsbaarheid / weerbaarheid tegen verslaving. In de afgelopen jaren is mijn interesse nog verder verschoven naar de vroege ontwikkeling van cognitieve controle in algemene zin, én de rol van spel in de gezonde ontwikkeling van hersenen en gedrag.
Belangrijk voor de transitie van mijn onderzoek naar spel en cognitieve controle waren de bevindingen (1) dat spel deprivatie (dus het onthouden van de mogelijkheid tot spel) leidde tot een verhoogde gevoeligheid voor verslavingsgedrag en (2) dat ratten die van nature meer geneigd waren om te spelen op latere leeftijd veel meer controle hadden over middelengebruik.
In de groep Neurobiologie van Gedrag onderzoeken we momenteel:
1. De rol van risicovol spel in de ontwikkeling van cognitieve controle over gedrag (PlayRisC – een NWO ENW-M project)
2. De effecten van leeftijd op de ontwikkeling van verslavingsgedrag (Aging Matters, een samenwerking met de Erasmus Universiteit Rotterdam en de Universiteit van Amsterdam)
3. De neurobiologische mechanismen van spelgedrag (Dr. Marijke Achterberg, UD in mijn team)
Daarnaast hebben we nog kleinere onderzoeksprojecten waarin we spelgedrag van kinderen systematisch onderzoeken (Onderzoek: LEGO play) en waarin we betere huisvesting voor laboratorium dieren onderzoeken (Onderzoek: EC4Rats).
Veelgebruikte technieken in mijn team zijn: gedragsobservaties, (intracraniale) farmacologie en operante gedragstaken.
Spel onderzoek en Dynamics of Youth
Ons onderzoek naar spel en de ontwikkeling van hersenen en gedrag reikt verder dan ons laboratorium. Zo kwam ik jaren geleden in contact met collega’s in het WKZ (UMCU) die vertelden dat kinderen met een chronische ziekte vaak kampen met een gebrek aan aansluiting bij hun leeftijdsgenoten en tegelijkertijd ontwikkelingsproblemen laten zien op sociaal, emotioneel en cognitief vlak. Zou spel hier niet een belangrijke factor kunnen zijn? Dit heeft geleid tot de start van het themaproject “Healthy Play Better Coping” binnen het strategische thema Dynamics of Youth (afgekort DoY). We schreven onder meer de review “Healthy play, better coping: The importance of play for the development of children in health and disease”, die zeer vaak geciteerd wordt.
Sinds juni 2022 ben ik aangesteld als een van de chairs van de DoY community Thriving and Healthy Youth, samen met collega’s Sanne Nijhof, Odilia Laceulle en post-doc Anne Margit Reitsema.
Andere projecten waar ik bij betrokken ben:
Shoulder-to-Shoulder – een project dat wordt getrokken door Dr. Sander Bakkes, waarin we de invloed van het spelen met een flipperkast op self-disclosure bij jongens gaan onderzoeken.
NWO RAAK-PRO project ‘Samen Spelen’ – een samenwerking met de Hogeschool Utrecht dat gericht is op het ontwikkelen van een interventie voor inclusief spel voor kinderen met een fysieke beperking.
In deze video vertel ik meer over ons onderzoek naar spelgedrag: