Veerkrachtige jongeren in moeilijke buurten
Jaap Nieuwenhuis over het project Resilence and vulnerability in young people
Het onderzoeksthema Dynamics of Youth was voor stadsgeograaf Jaap Nieuwenhuis dé kans om zijn werk te combineren met dat van specialisten op het gebied van Jeugd & Gezin: ‘Mijn onderzoek gaat over buurteffecten bij jongeren. Heeft een slechte, ofwel stressvolle buurt waarin sommige jongeren opgroeien, invloed op probleemgedrag op latere leeftijd?’ Door zijn eigen kennis te combineren met inzichten uit de pedagogiek kijkt Nieuwenhuis niet alleen naar de buurt zelf maar ook naar persoonlijke kenmerken van jongeren.
Nieuwenhuis en zijn collega’s vinden steeds meer aanwijzingen dat niet alleen de omgeving waarin je opgroeit bepaalt of je later in de problemen komt, maar ook je persoonlijkheid en biologische kenmerken: ‘Het gaat juist om de combinatie van de buurt én je persoonlijkheid en biologische kenmerken. Dus niet het ene of het andere is bepalend, maar de wisselwerking met elkaar.’
Buurtbeleid op de schop?
Twee zo verschillende vakgebieden combineren is niet alleen heel leuk: ‘De samenwerking draagt ook veel bij aan de kwaliteit van ons onderzoek. De literatuur over buurteffecten is vaak erg generaliserend. Door persoonlijkheid en biologische aspecten van jongeren toe te voegen kom je tot hele andere conclusies.’ Nieuwenhuis toont daarmee ook de maatschappelijke relevantie van zijn onderzoek: ‘Buurtbeleid wordt vaak gemaakt op basis van deze generaliserende literatuur. Het probleem met zo’n algemeen beleid is dat deze waarschijnlijk maar voor een bepaalde groep jongeren werkt. Je bereikt er lang niet iedereen mee.’ Met deze nieuwe inzichten van Nieuwenhuis en zijn collega’s kunnen interventies op buurtniveau gefinetuned worden.
Stresshormoon aan het woord
Hoe is het onderzoeksteam tot deze conclusies gekomen? Nieuwenhuis: ‘We hebben bijvoorbeeld gekeken naar het cortisol - beter bekend als het stresshormoon - in het lichaam. Zegt de aanmaak van de hoeveelheid cortisol iets over hoe jongeren reageren op stress? Daarbij hebben we de buurt waar ze wonen gedefinieerd als een stressvolle omgeving.’ Naarmate je cortisolproductie groter of kleiner is reageer je anders op stress, waardoor je wellicht ook beter of slechter omgaat met een stressvolle omgeving zoals die slechte buurt. Het vermoeden van Nieuwenhuis en zijn collega’s werd bevestigd: jongeren met een grotere cortisolproductie hebben meer last van hun stressvolle omgeving.
Jongeren met een grotere cortisolproductie hebben meer last van een stressvolle buurt.
En wat zegt dat precies? ‘Onze hypothese was niet dat het cortisol zelf een effect zou hebben op probleemgedrag op latere leeftijd, maar dat het stresshormoon als factor in het lichaam invloed heeft op hoe je reageert.’ Het onderzoek stopt niet bij het meten van cortisol. De onderzoekers bekeken ook of persoonlijkheid en genen invloed hebben: ‘We meten de sterkte van het verband tussen de buurt en eventueel probleemgedrag op latere leeftijd. We zijn nog niet klaar, maar we kunnen al wel voorzichtig zeggen dat jongeren met verschillende mate van veerkracht anders omgaan met stress uit de buurt.’ Dat betekent dat veerkrachtige jongeren weten in welke situaties zij actief moeten optreden, of wanneer ze zich juist even rustig moet houden. Daartegenover staan jongeren met niet-veerkrachtige persoonlijkheid. Sommige daarvan zijn geneigd tot angstigheid en teruggetrokkenheid, anderen weer tot impulsiviteit of chaotisch gedrag.
Unieke dataset
Hoe is het Nieuwenhuis en zijn team in zo’n korte tijd gelukt om iets te zeggen over jongeren en eventueel probleemgedrag op latere leeftijd? Nieuwenhuis: ‘We hebben een bestaande dataset gebruikt. Deze bevat gegevens van meer dan 1.000 jongeren uit de provincie Utrecht, die meerdere jaren zijn gevolgd tot in de volwassen leeftijd. Voor mij zijn juist de buurtgerelateerde data interessant, maar die zaten er niet in. Wat er wel in zat waren de adressen van al deze jongeren.’ Door deze adressen te koppelen aan data uit het CBS-register creëerde Nieuwenhuis een unieke nieuwe set aan data. Zo werd duidelijk of deze jongeren in een stressvolle buurt zijn opgegroeid.
Jaap Nieuwenhuis (UU en TU Delft) werkt in dit project samen met Susan Branje, Pieter Hooimeijer en Rongqin Yu (University of Oxford).
Dynamics of Youth
Resilence and vulnerability in young people is een seed money project van Dynamics of Youth, een van de vier strategische thema’s van de Universiteit Utrecht. Dynamics of Youth verbindt excellent kinder- en jeugdonderzoek uit alle zeven faculteiten, en zoekt het antwoord op een cruciale vraag voor volgende generaties: hoe kunnen we onze kinderen helpen bij hun ontwikkeling tot gebalanceerde individuen, die zich succesvol kunnen handhaven in een snel veranderende omgeving?