Interview met Bas van Bavel in De Standaard over de onafwendbare val van het kapitalisme
De Standaard (3 december) publiceerde een groot interview met prof. dr. Bas van Bavel (Economische en sociale geschiedenis) over de onafwendbare val van het kapitalisme. Dat de ondergang onvermijdelijk is, concludeerde de historicus na diepgravend onderzoek naar andere markteconomieën, waaruit het boek The Invisible Hand? How Market Economies have Emerged and Declined Since AD 500 voortvloeide.
Van Bavel kwam in dat onderzoek steeds hetzelfde patroon tegen in de grote markteconomieën die de wereld gekend heeft sinds de middeleeuwen: in precies dezelfde cyclische beweging was er eerst sprake van opkomst van een elite, waarna groeiende ongelijkheid uiteindelijk de fase van economisch verval inluidde met het einde van de markteconomie tot gevolg. De historicus vindt het jammer dat hij zo pessimistisch moet zijn, maar ziet de geschiedenis als enige betrouwbare kennisbron. En daaruit concludeert hij: "De neergang is onontkoombaar."
Alternatief
Alternatieve systemen als coöperaties, vakverenigingen, familiebedrijven of ondernemingen waarvan de arbeiders mede-eigenaar zijn, zijn in theorie in staat om de welvaart breder te verdelen, ware het niet dat de kapitalistische dynamiek die systemen juist afbreekt. Vandaag de dag lijken dit soort verenigingen en organisaties geen echte partij meer voor het kapitalisme: de posities van dit soort organisaties zijn inmiddels gemarginaliseerd.
Trump en de Europese Unie
De verkiezing van Trump versnelt volgens Van Bavel het neergangsproces: de overheid wordt nog verder ondergraven en alternatieve organisatievormen buiten de markt worden nog verder gemarginaliseerd. Maar de rol van de Europese Unie is volgens de historicus nog belangrijker. De basis van de Europese Unie is een sociale markteconomie. Dat betekent dat alternatieve systemen om grondstoffen, arbeid of kapitaal te verdelen ongewenst zijn, en zelfs verboden worden: kartelvorming en het aanbieden van publieke diensten buiten de markt om zijn al verboden. Dus, vat hij concluderend samen: "Trump is een symptoom, niet de oorzaak. Het proces vindt plaats binnen onze reguliere instellingen."
Toekomstvisie
De toekomst ziet er volgens Van Bavel niet al te rooskleurig uit. We zullen van crisis naar crisis gaan, met tussendoor af en toe misschien best nog wat groei – kunstmatig aangezwengeld door het laten ontstaan van een nieuwe bubbel, die volgens Van Bavel al onderweg is in de onroerendgoedmarkt, veroorzaakt door de lage hypotheekrente. Uiteindelijk dooft het systeem langzaam uit. "De stagnatie wordt structureel en de polarisatie neemt steeds toe. Zo eindigen we in een samenleving die zeer ongelijk is en waarin het welvaartsniveau voor de grote meerderheid alleen maar daalt", aldus Van Bavel.