ERC Consolidator Grant voor Rutger Claassen: onderzoek naar de politieke rol van bedrijven

Bedrijven worden gereguleerd door de politiek, maar beïnvloeden ook zelf de politieke arena door hun contacten met politici en politieke partijen. Bovendien vervullen bedrijven regelmatig publieke functies, zoals het leveren van publieke goederen, reguleren van hun eigen bedrijfsactiviteiten, of bestrijden van maatschappelijke problemen zoals milieuschade. Samenlevingen verwachten ook steeds vaker dat bedrijven deze rollen op zich nemen.

Vermenging publiek en privaat

Maar kan een dergelijke vermenging van private activiteit met publieke verantwoordelijkheid wel legitiem zijn in een democratische rechtsstaat? Geeft dit ondernemingen niet te veel politieke macht? En zijn bijvoorbeeld multinationals in dit opzicht anders dan andere ondernemingen?  Dit zijn centrale vragen in het zojuist gehonoreerde ERC-project van filosoof prof. dr. Rutger Claassen.

Nieuw sociaal contract

Met een ERC Consolidator Grant is een bedrag van twee miljoen euro per stuk gemoeid, waarmee een onderzoeksgroep vijf jaar lang onderzoek kan doen. Het project ‘The Business Corporation as a Political Actor’ hanteert als hypothese dat een nieuw sociaal contract nodig is om de publieke rol van hedendaagse bedrijven te legitimeren. Dit betekent dat traditionele noties voor het beoordelen van de legitimiteit van overheden – zoals het respecteren van mensenrechten, democratische procedures en standaarden van sociale rechtvaardigheid – op creatieve wijze moeten worden getransplanteerd naar de context van het bedrijfsleven. Is dat mogelijk; of ondermijnen publiek handelende per definitie bedrijven het sociaal contract?

Politieke theorieën

Om die vraag te beantwoorden onderzoekt het project de mogelijkheden om bestaande politieke theorieën toe te passen op bedrijven. Deze theoretische reflectie wordt gecombineerd met actuele case studies rond de regulering van bedrijven door middel van corporate governance regels, belastingheffing en mededingingsrecht. Daartoe integreert het project politieke filosofie met inzichten uit onder meer recht, economie, politieke wetenschappen en geschiedenis.

Rutger Claassen

Prof. dr. Rutger Claassen is hoogleraar Politieke Filosofie en Economische Ethiek aan de Universiteit van Utrecht.  Na studies in Rechten en Wijsbegeerte, promoveerde hij aan de UU op een proefschrift over de morele grenzen aan marktwerking. Rutger Claassen is programmaleider van het nieuwe bachelorprogramma Philosophy, Politics, and Economics (PPE) dat in september 2018 van start is gegaan.

Zijn onderzoek heeft betrekking op de filosofische fundamenten van de liberaal-democratische rechtsstaat en onderzoekt centrale politieke noties als vrijheid, macht en rechtvaardigheid. Hij heeft een speciale belangstelling voor de economische ethiek en onderzoekt de morele waarde van economische instituties als markten, eigendom en bedrijven. Op dit moment is hij tevens projectleider van het door NWO gefinancierde onderzoeksproject Private Property and Political Power (2017-2022). Claassen is verbonden aan Institutions for Open Societies, een interdisciplinair onderzoeksgebied van de Universiteit Utrecht gericht op de ontwikkeling en uitbouw van gezonde open samenlevingen, waar dan ook ter wereld.

Vorig jaar verscheen zijn monografie Capabilities in a Just Society. A Theory of Navigational Agency (Cambridge University Press, 2018). Dit jaar was hij co-redacteur van een special issue in de Journal of Common Market Studies over de Europese sociale markt, met Anna Gerbrandy, Matthieu Segers en Sebastiaan Princen. Ook verscheen Ondernemen in de Open Samenleving, onder redactie van Claassen en Judith van Erp. Eerder publiceerde Claassen twee Nederlandstalige boeken voor een breder publiek: Het eeuwig tekort (Ambo 2004) en Het huis van de vrijheid (Ambo 2011).