Een nieuw soort god: Maarten van Buuren over Spinoza

Het Nederlands Dagblad interviewde op 3 augustus prof. dr. Maarten van Buuren (Dep. Talen, Literatuur en communicatie) naar aanleiding van zijn werk over Spinoza. Vorig jaar verscheen zijn vertaling van Spinoza's Ethica en nieuwe publicaties, zoals een boek over 'sleutelwoorden' van Spinoza's denken, komen er aan. Van Buuren ontwikkelde zich in de afgelopen jaren tot een van de experts op het gebied van deze filosoof. Wat maakt dat hij zo geïnspireerd is geraakt door Spinoza's filosofie?

Na een gereformeerde jeugd in Maassluis zei Maarten van Buuren God vaarwel. Destijds kwam hij niet door Spinoza's werk heen: "Ik vond het verschrikkelijk. Ik was op pagina dertig en vroeg me wanhopig af waar ik aan begonnen was. Het ging ook nog eens alleen maar over God. Ik had het in die tijd helemaal gehad met geloof, met de kerk en met die ouderlingen." Een vriend wees hem later op een nieuwe publicatie over Spinoza. Dat veranderde zijn beeld van de filosoof en zijn gedachtegoed: "Ik ontdekte toen pas dat wanneer Spinoza 'God' zegt, hij iets totaal anders bedoelt dan wat wij meestal onder God verstaan". 

van transcendentie naar immanentie 

Doordat Spinoza een traditioneel transcendent godsbeeld verwerpt is zijn filosofie populair bij atheïsten. Dat Spinoza een atheïst zou zijn is echter niet waar, stelt Van Buuren: "Spinoza denk de Grote Maker weliswaar weg, maar ontkent deze niet. God zit niet buiten de materie, maar er in. Het vormgevende principe van de materie zit dus volgens Spinoza in de materie zelf. Je moet de oorzaak van alles, van het materiebegrip en van het heelal, immanent denken. Er is geen transcendentie. Dat is voor hem een fundamenteel principe." Door het bestuderen van Spinoza's filosofie heeft Van Buuren weer iets van God gevonden. Nu probeert hij Spinoza's abstracte denken toe te passen in het concrete leven: "Filosofie moet werken. Het moet weerklank hebben, het moet mij verrijken". 

Benieuwd naar het hele interview?

Het hele interview is te lezen via de volgende links: deel 1 en deel 2.