Classici krijgen 18,8 miljoen voor onderzoek naar succesvolle innovatie

Hoe leiden uitvindingen en nieuwe ideeën tot echte, aanvaarde innovatie? Dat is het onderwerp van de Zwaartekrachtagenda van de Nederlandse classici die verenigd zijn in de landelijke onderzoekschool OIKOS. Zij krijgen 18,8 miljoen euro van NWO om onderzoek te doen naar succesvolle innovatie in de Grieks-Romeinse oudheid.

De oude Grieken en Romeinen waren innovatief. Niet alleen op het gebied van wetenschap en techniek, maar ook op het gebied van kunst en literatuur, politiek en economie. Hoe kwam zulke vernieuwing tot stand? De hypothese van de onderzoeksagenda is dat traditie en vernieuwing niet zo maar naast of tegenover elkaar staan. Bij succesvolle innovatie zien mensen juist een zinvolle samenhang tussen het nieuwe en het bekende. Voor dat veelzijdige proces gebruikt OIKOS het concept '(ver)ankeren'. OIKOS ontwikkelt en onderzoekt met een team van 12 aanvragers de komende tien jaar dit denkmodel aan de hand van de Grieks-Romeinse oudheid. De resultaten leiden tot een beter begrip van innovatieprocessen van alle tijden.

Mikrokosmos van de Geesteswetenschappen

Om innovatie op alle domeinen van de maatschappij te bestuderen is een diverse groep specialisten nodig, die nauw samenwerken. De Nederlandse classici vormen zo’n groep, niet alleen doordat de studie van de klassieken automatisch multi- en interdisciplinair is, maar vooral doordat de huidige generatie hoogleraren al meer dan 15 jaar samenwerkt in OIKOS. Sommige classici zijn taalkundigen, anderen literatuurwetenschappers. Sommigen bestuderen de antieke economie, de geschiedenis van religie, filosofie en wetenschap, of politiek. Archeologen onderzoeken de materiële cultuur van de oudheid. Samen leggen zij de antieke wereld als geheel bloot, en dat doen ze in constant dialoog met elkaar. De Nederlandse classici zeggen dat zij een ‘mikrokosmos van de Geesteswetenschappen’ vormen. Een ideale groep om innovatie in een bredere context te zetten dan alleen een van technologie, beta-wetenschap of geneeskunde.

Het onderzoeksteam

Het Zwaartekrachtvoorstel ‘Anchoring innovation’ is ontwikkeld door een groot team van Nederlandse classici onderleiding van prof. dr. Ineke Sluiter (hoofdaanvrager, Universiteit Leiden) en prof. dr. André Lardinois (Radboud Universiteit). Het team bestaat uit onderzoekers van de Universiteit Leiden, Universiteit Utrecht, Radboud Universiteit, Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit van Amsterdam. De Radboud Universiteit heeft het project bij NWO ingediend.

De Universiteit Utrecht is vertegenwoordigd door twee onderzoekers: hoogleraar oude geschiedenis prof. dr. Josine Blok en hoogleraar antieke wijsbegeerte prof. dr. Teun Tieleman. Tieleman licht het belang van de toekenning toe: “Ik ben heel erg opgetogen over deze toekenning, die mag worden gezien als blijk van waardering voor de klassieke studiën in Nederland en zeker ook de bloeiende samenwerking op dit gebied. Voor mijn collega Josine Blok en mijzelf betekent dit een verdere versterking van de klassieken als profilerend element van het Utrechtse geesteswetenschappelijke onderzoek. Onze specialismen (politiek en religie, filosofie en geneeskunde in de Grieks-Romeinse wereld) lenen zich uitstekend voor de studie van innovatieprocessen in het kader van het Anchoring Innovation-programma.”

Josine Blok

Prof. dr. Josine Blok is als hoogleraar Oude Geschiedenis en Antieke Cultuur verbonden aan het Departement Geschiedenis en Kunstgeschiedenis (Faculteit Geesteswetenschappen). Zij is onder meer lid van de KNAW, bestuurslid van OIKOS en voorzitter van het European Network for the Study of Ancient Greek History. Haar huidige onderzoek richt zich op de theorie en praktijk van burgerschap in de antieke Griekse wereld, in het bijzonder in klassiek Athene, ook in vergelijking met burgerschap in moderne democratieën. Onlangs verscheen van haar hand Citizenship in Classical Athens (Cambridge University Press 2017). Zij is verbonden aan het strategisch thema Instituties.

Teun Tieleman

Prof. dr. Teun Tieleman is als hoogleraar Antieke Wijsbegeerte en Geneeskunde verbonden aan het Departement Filosofie en Religiewetenschap (Faculteit Geesteswetenschappen). Hij is coördinator van de sectie Antieke Wijsbegeerte van OIKOS en bestuurslid van de Vereniging Classici Nederland. Zijn onderzoek richt zich op Galenus van Pergamum, het Stoïcisme en theorieën van de emotie alsmede de wijze waarop filosofie in de Grieks-Romeinse wereld werd overgeleverd en onderwezen. Sinds 2015 geeft hij leiding aan het door NWO gesubsidieerde onderzoeksprogramma Human Nature: Medical and Philosophical Perspectives in the Work of Galen of Pergamum. Hij is verbonden aan het focusgebied History and Philosophy of the Sciences and the Humanities en het strategisch thema Instituties.

OIKOS

OIKOS is de onderzoeksschool in klassieke studies. Er zijn zes Nederlandse en één Belgische Universiteit in vertegenwoordigd: Radboud Universiteit, Rijksuniversiteit Groningen, Universteit Leiden, Universiteit van Amsterdam, Universiteit Utrecht, Vrije Universiteit en de Universiteit van Gent. 

NWO Zwaartekracht

Het project is onderdeel van het programma Zwaartekracht, gefinancierd door het ministerie van OCW. De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) adviseert over de selectie van de teams van wetenschappers. Binnen de consortia werken wetenschappers van verschillende universiteiten samen om excellente wetenschappelijke onderzoeksprogramma’s op te zetten. Doel is een nieuwe impuls te geven aan samenwerking op het hoogste wetenschappelijke niveau. De excellente consortia moeten leiden tot profilering van universitair toponderzoek en leveren daarmee ook bijdragen aan de topsectoren en de grand challenges van het EU Kaderprogramma.