Bestaat er naast een armoedegrens een rijkdomsgrens?

De economische ongelijkheid in Nederland is aanzienlijk: 27,3 procent van het vermogen is in handen van de één procent rijkste huishoudens. En het CBS laat weten dat Nederland het grootste aantal miljonairs sinds 2006 heeft. Dat brengt ons tot de vraag: zijn er grenzen aan rijkdom? En zo ja, wordt rijkdom als een probleem gezien door Nederlanders?

Hoogleraar Ethiek van Instituties Ingrid Robeyns onderzocht met sociologen prof. dr. Tanja van der Lippe, prof. dr. Vincent Buskens en Nina Vergeldt de mate waarin extreme rijkdom aanvaard wordt door de Nederlandse bevolking. 

Rijkdomsgrens

Er blijkt wel degelijk een ‘rijkdomsgrens’ te zijn. “Er kan net als een armoedegrens, een rijkdomsgrens getrokken worden, maar extreme rijkdom wordt zelf niet als een probleem gezien, wel de negatieve gevolgen ervan” volgens Robeyns. “Binnen het Fair Limits project dat in het Ethiek Instituut loopt, hebben we al eerder theoretisch beargumenteerd dat zo’n rijkdomsgrens een coherent idee is, maar we vroegen ons af of die ook empirische vast te stellen zou zijn.”

Extreem rijk

Uit het onderzoek blijkt dat bijna alle Nederlanders een grens trekken tussen een gezin dat ‘rijk’ is en een gezin dat ‘extreem rijk’ is. Wanneer een respondent uit het onderzoek een huishouden als ‘extreem rijk’ omschrijft, vindt men dat een mens zo veel luxe niet nodig heeft. Bijna de helft van de mensen beschouwt een gezin als extreem rijk als zij in een villa wonen, een tweede huis in Frankrijk hebben, het gezin twee luxueuze auto’s heeft, drie keer per jaar op vakantie gaat en twee ton spaargeld heeft.

Hervormingen

Ook al trekken Nederlanders een grens tussen ‘rijk’ en ‘extreem rijk’, dat betekent nog niet dat zij vinden dat de overheid een legitieme taak heeft om economische instituties zodanig te hervormen dat mensen onder die rijkdomsgrens blijven. Slechts een klein deel van de respondenten is voor maatregelen die een bovengrens zouden stellen aan inkomens, erfenissen of vermogens.

Jeff Bezos

Robeyns vindt het opvallen dat bij abstracte formuleringen als ‘Vindt u dat er een bovengrens moet zijn wat betreft de hoeveelheid totaal vermogen dat iemand mag bezitten?’ er weinig steun is voor het terugdringen van extreme rijkdom. 80% van de respondenten vindt een bovengrens niet nodig.  Als de situatie concreter wordt geformuleerd (‘De rijkste man ter wereld, Jeff Bezos (de oprichter van Amazon), heeft een geschat vermogen van 98 miljard dollar. Het is onwenselijk dat één persoon zo veel geld heeft’) is de helft van de bevolking het hier wel mee eens.

Negatieve gevolgen

Uit het onderzoek blijkt dat als de situaties concreet geformuleerd worden, of als er gevraagd wordt naar de mogelijke negatieve gevolgen van rijkdom, het aantal mensen dat rijkdom een probleem vindt veel groter wordt. Zo vindt 83% van de ondervraagden het onwenselijk indien extreem rijken meer invloed op politici kunnen uitoefenen. Verder zijn de meeste mensen voorstander van het belasten van rijken als er wordt omschreven dat het geld ten goede zou komen van de meest kwetsbaren.

Interdisciplinair onderzoek

De onderzoekers van deze studie maken deel uit van het strategische thema instituties voor open samenleving, waarin interdisciplinair onderzoek gestimuleerd wordt. “Dit onderzoek had zowel de input van de economische sociologie als de ethiek nodig. We moesten voor dit onderzoek bruggen slaan tussen die disciplines, maar het is fascinerend dat we nieuwe vragen kunnen beantwoorden als we met interdisciplinaire teams werken,” aldus Robeyns.

Betweter Festival

Ingrid Robeyns verzorgt op het aankomende Betweter Festival een bijdrage met als vraag: Extreme rijkdom: moeten we ons daar zorgen over maken? Het Betweter Festival in TivoliVredenburg staat in het teken van extremen. Op 5 oktober 2018 zoeken wetenschappers, schrijvers en artiesten de grenzen op. Van bijzonder normaal tot uiterst radicaal: waar sta jij?