"Zelfs fietsen kun je verleren"

Kent u het verhaal van de Backwards Bike? Een paar jaar geleden ging dit filmpje viral waarin engineer Destin Sandlin tijdens een lezing 200 dollar uitlooft aan degene die drie meter op zijn fiets kan rijden. Het betreft een heel normale fiets met één belangrijke aanpassing: als je naar links stuurt, draait het voorwiel naar rechts, en andersom. Gewoon een kwestie van wennen, zou je zeggen; daarna verstand op nul en gáán. Je hoeft immers maar drie meter af te leggen, die 200 dollar is praktisch binnen handbereik.

Het lukt niemand.

Sandlin, bekend van het YouTube-kanaal ‘Smarter Every Day’, krijgt de fiets van een paar lassers op zijn werk die een geintje met hem willen uithalen. Ook hij denkt aanvankelijk: ‘dat doe ik wel even’. Uiteindelijk zal hij acht maanden lang elke avond vijf minuten trainen, voor hij een aanzienlijke afstand op de omgekeerde fiets af kan leggen zonder te vallen. “I had the knowledge of how to operate a bike,” vertelt hij in de video, “but I did not have the understanding.” Kennis, zo concludeert hij, is niet hetzelfde als begrip. 

Echt leren vraagt dat je bereid bent om je diepgewortelde veronderstellingen ter discussie te stellen en je gedrag aan te passen.

Iets nieuws leren op latere leeftijd is lastiger dan de meeste mensen willen toegeven. Binnen het onderwijs voor professionals is het echter heel belangrijk om dit feit te erkennen – zowel voor studenten als de instellingen zelf. Een student van 50, 40, zelfs van 30 jaar oud, leert niet hetzelfde als een student van 20 jaar. Niet alleen verschillen de behoeften ten aanzien van de leerstof, je kunt als onderwijsinstelling simpelweg niet verwachten dat de reguliere wijze van onderwijs een-op-een toepasbaar is op professionals. Waar ligt dat aan?

1. Olifantenpaadjes

Jonge mensen leren waarschijnlijk makkelijker omdat hun neurologische patronen nog niet zo doorwrocht zijn. Met het klimmen van de jaren, waarbinnen ervaring wordt opgedaan en herhaling wordt uitgeoefend, slijten deze patronen zich in de hersenen in als olifantenpaadjes. Daar kun je niet zomaar een blokkade voor werpen. Er moet eerst een ander paadje platgelopen worden, voor de nieuwe vaardigheid zich vastzet. De hersenen van jonge mensen zijn flexibeler. Het zesjarige zoontje van Destin Sandlin kan al na twee weken oefenen een rondje op de Backwards Bike rijden.

Als je je niet kwetsbaar op kunt stellen, haal je minder uit de ervaring.

Als je al jarenlang gewend bent iets op een bepaalde manier te doen, is het lastig om iets nieuws aan te leren. En leren is iets anders dan inspireren. Echt leren vraagt dat je bereid bent om je diepgewortelde veronderstellingen ter discussie te stellen en je gedrag aan te passen. “Tell me and I forget, teach me and I may remember, involve me and I learn.” Deze uitspraak, van Benjamin Franklin (1706-1790), vat goed de visie op leren binnen ons executive onderwijs samen.

Maar een werkelijke gedragsaanpassing is hard werken. Voor veel studenten is die confrontatie met zichzelf best heftig. Het haalt ze uit hun comfort zone. Vermijd het echter niet, sterker nog:

2. Verwelkom het ongemak

Mijn collega Paul Boselie noemde het al in zijn column ‘Succesvol leidinggeven kan niet zonder de dissonant’: ongemak is functioneel. Ongemak leidt letterlijk en figuurlijk tot beweging.  Als je je niet kwetsbaar op kunt stellen, haal je minder uit de ervaring. De onderwijsinstelling dient dit te erkennen en de bijbehorende leeromgeving te creëren. 

In het Leiderschap in Cultuur (LinC)-traject, waar ik programmaleider van ben, werken we met zogeheten interventures: een mix van interventie (een ingreep) en avontuur. Een manier om dat te doen is door een groep deelnemers aan een opdracht te laten werken in een voor hen onbekende rol. Iemand die van nature een regelneef is kan de opdracht krijgen om binnen deze context juist helemaal niets te regelen, en in plaats daarvan de creatieve ideeën aan te dragen. Natuurlijk zien we vaak gebeuren dat mensen – zeker in het zicht van een deadline - vrijwel automatisch terugschieten in hun oude rol, maar dat is niet erg. Het gaat erom dat ze zich bewust worden van hun eigen patronen; de mechanismen die de trigger zijn voor de terugkeer naar het oude gedrag. Pas als je kunt erkennen dat die patronen bestaan, kun je ermee aan de slag. 

Een learning community is in dat proces essentieel. Daarin krijg je als onderwijsinstelling te maken met twee sterke krachten: de community is belangrijk, maar het individuele leertraject staat voorop. Als je het als onderwijsinstelling écht goed wil doen, moet je differentiëren. En daarmee kom ik op mijn laatste punt:

3. Maatwerk moet

Een goed onderwijsprogramma maakt gebruik van de kracht van de diversiteit (in achtergrond, competenties, werkervaring) van de groep, en benadert tegelijkertijd ieders leervraag individueel.

De redenen waarom mensen weer aan een opleiding beginnen zijn vaak intrinsiek – ze willen zichzelf verder ontwikkelen, hun competenties vergroten; ze willen groeien. Soms is de motivatie extrinsiek (door een reorganisatie hebben ze voor hun huidige functie een mastertitel nodig, of zijn ze juist boventallig geworden) en soms is het een combinatie van beide. Wat het achterliggende motief ook is, ik merk vaak dat professionals het als een cadeautje beschouwen om weer die schoolbanken in te mogen. Nu hebben wij toevallig ook wel héél mooie collegebanken, in deze historische gebouwen waarin het bruist van de kennis. Maar uiteindelijk blijft het faciliteren van tegelijkertijd (de collectieve) kenniscirculatie als (de individuele) reflectie het hoogste goed.

Waar kenniscirculatie en zelfreflectie hand in hand gaan en er ruimte is voor eenieders persoonlijke traject - leer je uiteindelijk het meest.

Zoals ik hierboven middels het citaat van Franklin al duidelijk maakte, is – ons inziens - mensen involveren het meest effectief. Dat betekent niet dat we helemaal geen sprekers meer in onze programma’s hebben; integendeel. Maar wat we niet doen, is dat we onze studenten in het executive onderwijs dezelfde verhalen voorschotelen als onze jonge studenten in de bachelors, hoe inspirerend ze ook zijn. Een succesvolle lezing voor professionals vraagt om een ervarenheid van de spreker waartoe de studenten zich kunnen verhouden. Een goede learning community is daarnaast niet te groot in samenstelling en behandelt bij voorkeur casuïstiek die door de deelnemers zelf is ingebracht.

Met die combinatie – een leeromgeving waarin de eigen context en casuïstiek van de deelnemers centraal staan, met hoogleraren en docenten die middenin die vakgebieden opereren; waar kenniscirculatie en zelfreflectie hand in hand gaan en er ruimte is voor eenieders persoonlijke traject - leer je uiteindelijk het meest. Het is een andere fiets waarop je het moet leren.

--

Meer informatie over onderwijs voor professionals, vindt u op de LinkedIn pagina van Executive Onderwijs en op Twitter.

--

Drs. Paul Adriaanse is programmadirecteur van executive onderwijs binnen de faculteit REBO van de Universiteit Utrecht en programmaleider van het OCW-programma LinC (Leiderschap in Cultuur) (aanmelden voor het programma van 2019 kan nog tot 1 juni). Daarnaast is hij als bestuurder in het Utrechtse cultuurveld actief.