“Suikertaks veel effectiever en daadkrachtiger dan convenant”
Nationaal Preventieakkoord voor gezonder Nederland:
Dit najaar komt staatssecretaris Paul Blokhuis met een Nationaal Preventieakkoord om de gezondheid van Nederlanders te verbeteren. Waarschijnlijk worden suikervrije dranken hierdoor wel goedkoper, maar komt er geen extra belasting op vloeibare ‘suikerbommen’. In sommige andere landen is zo’n suikertaks al wel ingevoerd. Econome Stephanie Rosenkranz en politicoloog Herman Lelieveldt leggen uit waarom zou zo’n suikertaks goed zijn en waarom die het Preventieakkoord niet lijkt te gaan halen.
Een liter cola light of mineraalwater zal door de afschaffing van de verbruiksbelasting ongeveer 9 cent goedkoper worden. “Mooi dat het groeiende bewijs voor de negatieve gezondheidseffecten van met suiker gezoete dranken ook in Nederland leidt tot actie”, aldus Stephanie Rosenkranz, hoogleraar Multidisciplinaire micro-economie aan de Universiteit Utrecht. “Wel valt op dat de keuze afwijkt van de aanpak in bij voorbeeld Denemarken, waar tegelijkertijd de belasting op met suiker gezoete dranken is verhoogd.”
Effect klein tot verwaarloosbaar
Op basis van onderzoek naar vergelijkbare belastingmaatregelen, verwacht Rosenkranz dat het gezondheidseffect van de belastingverlaging op suikervrije frisdranken klein tot verwaarloosbaar zal zijn. “Uit gedragsstudies blijkt dat consumenten sterker reageren op hogere kosten door prijsstijgingen dan op voordeel door prijsverlagingen. Dat geldt in het bijzonder voor de standaard wekelijkse boodschappen.”
Gezondere frisdranken
In Groot-Brittannië is sinds april dit jaar een ‘suikertaks’ ingevoerd voor drankjes die meer dan 5 gram suiker per liter bevatten. “Vooruitlopend op de daadwerkelijke invoering hebben fabrikanten de samenstelling van hun producten aangepast, om onder die belasting uit te komen”, vertelt Herman Lelieveldt, die als politicoloog onderzoek doet naar voedselbeleid in Europa. “Dit was precies het doel van de heffing: niet extra belastinginkomsten, maar wel gezondere frisdranken.”
Betutteling
In dezelfde maand dat Groot-Brittannië de sugar levy invoerde, noemde staatssecretaris Blokhuis de invoering van zo’n heffing nog een ‘serieuze optie’. Waarom lijkt die het Preventieakkoord dan toch niet te halen? Lelieveldt: “Anders dan in Engeland, vond Blokhuis in de Tweede Kamer de coalitiepartijen tegenover zich. Zij willen niets van zo’n belasting weten. In Nederland worden maatregelen die gaan over wat mensen wel of niet kunnen eten, al heel snel als bettutteling gezien. Je ziet bestuurders daarom veel eerder kiezen voor convenanten en zelfregulering door de industrie. Maar de industrie gebruikt convenanten om zo min mogelijk te hoeven veranderen en harde afspraken te vermijden.”
Ik hoop dat de staatssecretaris toch nog een poging waagt om de suikertaks in te voeren. Die is bewezen effectief en bovendien een van de weinige maatregelen die Nederland zelfstandig kan invoeren.
Veel effectiever en daadkrachtiger
Voor suiker in frisdranken staan de afspraken hierover in het Akkoord Verbetering Productsamenstelling. “Dit convenant geeft de producenten tot 2020 de tijd om het suikergehalte te verminderen.” Een suikertaks is veel effectiever en daadkrachtiger, stelt Lelieveldt: “Daarmee geeft de overheid aan te weigeren nog langer de maatschappelijke kosten van het onverantwoorde gedrag van frisdrankproducenten op zich te nemen.”
30 cent per liter
Hoe hoog zou de suikertaks dan moeten zijn? Rosenkranz: “Op basis van de effectiviteit van tabaksaccijnzen en van wetenschappelijke studies naar obesitas, vragen volksgezondheidsdeskundigen om een belasting van ten minste 30 cent per liter. Door de suikertaks te combineren met voorlichtingscampagnes, stijgt de kans dat consumenten hun eet- en drinkgewoonten blijvend veranderen. Ook andere maatregelen, zoals beperking van reclametijd en duidelijkere etiketten, kunnen daarbij helpen.”
Nog een poging
“Ik hoop dat de staatssecretaris toch nog een poging waagt om de suikertaks in te voeren. Die is bewezen effectief en bovendien een van de weinige maatregelen die Nederland zelfstandig kan invoeren. Veel andere regels, bijvoorbeeld voor etiketten, worden in Brussel vastgesteld en kunnen niet door Nederland alleen veranderd worden”, pleit Lelieveldt.
Experimenteren op kleine schaal
“Door de afschaffing van de verbruiksbelasting op suikervrije dranken dalen de belastinginkomsten, terwijl micro-economisch onderzoek suggereert dat het mogelijke effect klein zal zijn. Het zou effectiever zijn eerst te experimenteren en beleid zich op kleine schaal te laten bewijzen, voor het breed in te voeren”, besluit Rosenkranz.
Future Food Utrecht
Stephanie Rosenkranz en Herman Lelieveldt zijn actief binnen Future Food Utrecht, waarin wetenschappers van de Universiteit Utrecht en externe partners kennis van uiteenlopende disciplines verbinden. Ze richten zich daarbij op het vinden van ‘katalysatoren van verandering’: kleine aanpassingen in de voedselvoorziening die een groot effect hebben. Ambitie van Future Food Utrecht is een voedselvoorziening die zowel goed is voor de wereldbevolking als voor de planeet aarde.