Promotieonderzoek Jesper Verhoef krijgt veel media-aandacht

Op 23 juni promoveert Jesper Verhoef (Cultuurgeschiedenis) op zijn proefschrift over de constructie van de Nederlandse identiteit en mediadebatten over Amerika in de twintigste eeuw. Zijn onderzoek was afgelopen week veel in de media.

Afzetten tegen 'vreemdelingen'

Nederlanders waren in de vorige eeuw helemaal niet zo tolerant als vaak wordt beweerd, concludeert Verhoef op basis van zijn onderzoek. In het Reformatorisch Dagblad en op de websites van RTV Utrecht, Business Insider en The Post Online (16 juni) is te lezen dat Verhoef wilde nagaan hoe Nederlanders hun eigenheid en cultuur beleefden vóór de opkomst van politici als Pim Fortuyn en Geert Wilders, die zich afzetten tegen buitenstaanders. Uit zijn onderzoek blijkt dat ook in de twintigste eeuw Nederlanders hun eigenheid en cultuur benadrukten door zich af te zetten tegen 'vreemdelingen'. Vooral de Amerikanen moesten het daarbij ontgelden: die waren naïef, oppervlakkig en hebzuchtig.

Ambivalentie en amerikanisering

De Volkskrant (22 juni) en NEMO Kennislink (28 juni) publiceerden grote interviews met Verhoef over zijn onderzoek. Daarin vertelt de historicus over de ambivalente houding van Nederlanders tegenover Amerika: "Het was heel dubbel. Soms keken we met een zekere bewondering naar de technologische vooruitgang die in de VS zijn origine vond. Aan de andere kant leefde Nederland mentaal nog in de oude wereld." In die oude wereld was het heersende Nederlandse zelfbeeld dat we nuchter, bescheiden en kritisch waren, en hadden Nederlanders weinig op met die schreeuwerige, materialistische Yankees. Maar ondertussen schreed de amerikanisering voort, ondanks een voortdurend achterhoedegevecht daartegen door de elite. Nederlanders hadden dan ook geen moeite met dubbele standaarden, vertelt Verhoef: "Amerikaanse filmpaleizen werden afgedaan als protserig, maar de nieuwe Nederlandse bioscopen naar Amerikaans voorbeeld, zoals het Tuschinski, niet. Nederlanders waren heel goed in splinters zien in de ogen van de Amerikanen, maar hadden geen oog voor hun eigen balken", aldus Verhoef.