Planten sturen zaden actief via wind of water naar geschikte plekken

Planten kunnen zichzelf niet voortbewegen naar nieuwe plekken om te groeien, maar ze kunnen hun zaden wel actief naar nieuwe geschikte plekken sturen. Uit eerdere onderzoeken is al gebleken dat deze ‘gerichte verspreiding’ optreedt bij plantenzaden die door dieren worden verspreid. Onderzoekers hebben nu aangetoond dat planten hun zaden ook via wind of water actief naar geschikte plekken kunnen sturen. De resultaten van het onderzoek, onder leiding van de Utrechtse bioloog Merel Soons, verschijnen op 14 oktober in Functional Ecology.

Planten die in permanent overstroomde, natte omstandigheden groeien, produceren grote zaden die direct zinken. Deze zaden komen diep in het water in een waterstroom terecht, die hen over de bodem naar andere natte plekken voert. Planten die aan de waterkant groeien produceren juist zaden die ontzettend lang op het water drijven, totdat ze elders op een oever aanspoelen. Op deze manier maken planten die in de buurt van water groeien op verschillende manieren gebruik van water om hun zaden richting geschikte plekken te verspreiden. Planten die op droog land groeien produceren zaden die door de wind worden verspreid, wat ervoor zorgt dat ze over natte gebieden heen vervoerd worden naar andere droge plaatsen.

Best wel slim

Eerdere studies naar dit verschijnsel richtten zich vooral op planten die hun zaden via dieren verspreiden. De meeste plantensoorten verspreiden hun zaden echter via water of wind. “Ik vroeg me af: zou het niet ontzettend efficiënt zijn als ook deze planten hun zaden gericht konden verspreiden?” aldus Merel Soons, hoofdauteur van de publicatie. Samen met haar onderzoeksteam bestudeerde ze een groot aantal plantensoorten in drasland, die in het water, aan het water of op permanent droog land groeien. “Het is interessant om te zien dat ook deze planten hun eigen zaden gericht kunnen verspreiden”, zegt Soons. “Ze zijn best wel slim, die planten.”

Verspreid door dieren

Eerdere studies toonden al aan dat het verspreiden van zaden via dieren zeer efficiënt kan zijn voor planten. Omdat ze zich voortbewegen, zijn dieren een voor de hand liggende manier van transport voor zaden: dieren pikken expres of per ongeluk zaden op en raken ze op een andere plek weer kwijt. Eerder onderzoek van Soons en collega’s toonde al aan hoe de zaden van moerasplanten bijvoorbeeld door eenden worden ingeslikt in de ene waterplas, en een paar uur later weer in een andere waterplas uitgescheiden. Op die manier worden zaden getransporteerd tussen natte natuurgebieden en naar nieuwe locaties die geschikt zijn voor de plantensoort.