Op naar de toekomst met Dynamics of Youth

Binnen het onderzoeksthema Dynamics of Youth bestuderen Utrechtse wetenschappers uit alle vakgebieden hoe jongeren zich ontwikkelen in onze snel veranderende samenleving. Inmiddels is bekend dat het programma met vier jaar wordt verlengd, en programmadirecteur Chantal Kemner blikt vooruit. Hoe beweegt Dynamics of Youth zelf mee in de al even snel veranderende wereld van de wetenschap?

Hoe kun je maatschappelijke problemen het beste aanpakken? Begin bij kinderen, betoogt Chantal Kemner, hoogleraar Biologische Ontwikkelingspsychologie: ‘Dynamics of Youth is: samenwerken om kinderontwikkeling beter te begrijpen. Het gaat over hoe mensen worden wie ze zijn, en waarom ze doen wat ze doen. De kinderen die nu opgroeien gaan over 10, 20 jaar mede bepalen wat er gebeurt. We investeren dus in de toekomst. Kinderen vormen bovendien een kwetsbare groep, je moet er als maatschappij voor staan dat ze goed en gezond opgroeien.’

Om de puzzel compleet te krijgen heb je uit alle hoeken van de universiteit input nodig.

Daarnaast biedt het thema eindeloze mogelijkheden voor wetenschappers: ‘Hoe groeit een kind op, en wat komt daar allemaal bij kijken? Het samenspel van alle factoren die een effect hebben is ongelofelijk boeiend, en raakt aan veel vakgebieden.’ Om de puzzel compleet te krijgen heb je uit alle hoeken van de universiteit input nodig: ‘Wij zijn niet voor niets het breedste strategische thema. Er zitten in alle faculteiten mensen die er iets over kunnen zeggen.’

Met die brede blik onderscheidt Utrecht zich: ‘Ons jeugdonderzoek concentreert zich niet alleen op het vlak van pedagogiek en ontwikkelingspsychologie. We hebben ook een sterke biologische poot, zo doen we hersenonderzoek op moleculair niveau: hoe groeit een zenuwcel? Bij Geesteswetenschappen gebeurt onderzoek naar taal en identiteit, en geowetenschappers richten zich op de omgeving waarin kinderen opgroeien. Rechtsgeleerden kijken weer naar wetgeving: denk bijvoorbeeld aan omgangsregelingen voor ouders. Ook het UMC Utrecht is sterk betrokken, onder andere met onderzoek naar te vroeg geboren baby’s. En bij Diergeneeskunde kijken onderzoekers onder andere naar het belang van spel.’

Van microscoop naar het grotere plaatje

Samenwerking tussen wetenschappers uit verschillende vakgebieden is noodzakelijk om antwoorden te vinden: ‘Vaak focus je met onderzoek op een specifieke vraag, bijvoorbeeld: wanneer kun je het beste beginnen met leesonderwijs? Dan moet je eerst weten wanneer een kinderbrein daar gevoelig voor is. Aan de basis daarvan ligt de groei van de hersencellen. Verschillende onderzoekers vormen zo een keten, die hen laat aanbelanden bij de oorspronkelijke vraag, namelijk hoe je dat leesonderwijs het beste inricht. Voor iemand die in zijn eentje hersencellen onderzoekt is dat een enorme stap.’

En dan is er nog de link met de maatschappij: ‘In theorie kunnen wetenschappers prima met elkaar samenwerken zonder zich bezig te houden met de buitenwereld. Maar we kunnen het ons niet meer veroorloven om te zeggen: ik ga m’n eigen ding doen. Je moet op z’n minst kunnen vertellen hoe je onderzoek bijdraagt aan de samenleving. De maatschappij investeert in ons, dus wij moeten ook iets terugdoen.’

Ieder strategisch thema van de Universiteit Utrecht ontwikkelt op dit moment een of meerdere hubs: een centraal punt en broedplaats voor innovatief en interdisciplinair onderzoek met samenwerking tussen kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties en bedrijven. Binnen Dynamics of Youth ontwikkelen onderzoeksteams met wetenschappers uit verschillende vakgebieden samen met maatschappelijke partners zes concrete projecten voor de toekomstige hub KinderKennisCentrum. Hier zal het onderzoek zich de komende jaren op focussen.

Dat past goed in de visie van Rector Magnificus Bert van der Zwaan, van wie onlangs het boek Haalt de universiteit 2040? verscheen. Hij signaleert dat de universiteit steeds meer van én voor de maatschappij wordt. Maatschappelijke relevantie wordt belangrijker, en universiteiten moeten een leidende rol durven nemen in maatschappelijk debat.

Hobbels op het pionierspad

Naast maatschappelijke impact is de noodzaak tot profilering reden dat Utrecht kiest voor vier strategische thema’s. Kemner: ‘Je kunt het beste inzetten op waar je goed in bent. Als je samenwerkt op onderwerpen waar al veel kennis over is, dan heeft dat een versnellend effect.’ Het lijkt logisch om zo te werken, maar er blijkt een grote cultuurverandering voor nodig in de universitaire wereld: ‘Het is een lastig proces. Vooral omdat de afgelopen decennia erg is gestuurd op individuele excellentie. Bij samenwerken ga je uit van de kracht van de groep. En dat vraagt van onderzoekers een hele andere insteek.’ 

Kemner is groot voorstander van samenwerking tussen vakgebieden, maar ziet ook de drempels: ‘Als je met iemand samenwerkt die op een andere manier werkt dan jij, denk je soms: wat doe je nou? Het kost veel tijd voordat je elkaar snapt en samen een vocabulaire hebt ontwikkeld. Daarnaast is de onderzoekscultuur binnen elk vakgebied anders. Het kost inspanning, en die zie je niet meteen terug. En je loopt tegen praktische problemen aan: waar ga je publiceren? Veel wetenschappelijke tijdschriften richten zich maar op één vakgebied.’

Hoe overtuig je onderzoekers dan om toch over de schutting te kijken? ‘De meeste wetenschappers worden getriggerd door nieuwe manieren van denken. Samenwerken buiten je vakgebied is inhoudelijk spannend en uitdagend. Hetzelfde geldt voor het gebruik van nieuwe technieken. Er komt in de psychologie steeds meer apparatuur aan te pas, big data zijn niet meer weg te denken. Je moet gaan snappen hoe dat werkt en de beperkingen ervan leren kennen. Als je meerdere technieken wilt gebruiken kun je dat niet je eentje. Dan heb je experts nodig op alle gebieden.’

De Universiteit Utrecht is wegbereider als het gaat om interdisciplinaire samenwerking. De seed money projecten van Dynamics of Youth zijn daar goede voorbeelden van: ‘Daar zijn echt mooie samenwerkingen tussen mensen tot stand gekomen. Dus het is ontzettend fijn dat Dynamics of Youth met vier jaar is verlengd. Dat is een signaal: jullie krijgen die tijd, het is belangrijk om hierin te investeren. Dit geeft ons de kans om verder te werken aan infrastructuur voor onderzoek, zoals het uitbreiden van labfaciliteiten, zodat we voor een langere periode iets kunnen opzetten.’

Het individualisme voorbij

De manier van werken die Dynamics of Youth en de andere strategische thema’s uitdragen is een belangrijke stap voorwaarts. Het vertrouwen in de wetenschap is afgenomen, signaleert Kemner: ‘Ook hier komt dat individualisme weer naar voren. Dat veroorzaakt dat veel wetenschappers los van elkaar uitspraken doen, elkaar zelfs tegenspreken. Dat draagt bij aan het idee: wetenschap is ook maar een mening.’

Kemner pleit voor meer grote studies waarin wetenschappers samen grote hoeveelheden data kunnen verzamelen:  ‘Ik doe autisme-onderzoek bij kinderen. Het is ongelofelijk moeilijk om daarvoor deelnemers te vinden. We werken nu in een Europees consortium, want je krijgt de aantallen kinderen die je nodig hebt in je eentje niet bij elkaar. Dat soort problemen kunnen we oplossen als we meer samenwerken. Het ontwikkelen van grote gemeenschappelijke datasets en instrumenten is essentieel.

Ook opleidingen kunnen daarvan profiteren: ‘Studenten die onderzoek willen doen gaan vaak voor relatief kleine studies naar scholen toe om daar onderzoek te doen bij kinderen. Vervolgens gebeurt er weinig met een groot deel van die data. Laat studenten liever bestaande data gebruiken en meetervaring opdoen in grote gemeenschappelijke studies zoals het YOUth-onderzoek en andere grootschalige studies. Daar moeten we echt met z’n allen over nadenken.’

Het is spannend, en het is de toekomst. De universiteit gaat veranderen: we moeten het samen doen

De kronkelige weg voorwaarts

Hoe is het om aan het roer te staan van zo’n breed en vernieuwend onderzoeksthema? ‘Wat het spannend en ook meteen lastig maakt, is dat het traject ook voor mij niet altijd duidelijk was. Tot voor kort wisten we niet of we door konden gaan en in welke vorm. We probeerden mensen te motiveren om mee te doen, en ondertussen moesten we zeggen: ik weet niet precies hoe het gaat lopen. Dat vond ik soms ingewikkeld.’

Aan een duidelijke visie bij Kemner zelf heeft het nooit ontbroken: het idee voor de hub KinderKennisCentrum had ze al vanaf het begin. En de weg naar de toekomst is weliswaar kronkelig, maar levert ook mooie dingen op: ‘We verkeren in een enorme luxepositie. De dingen die wij belangrijk vinden kunnen we nu echt gaan doen. We bouwen iets nieuws op in een bestaande organisatie – het is bijzonder dat we in behoorlijke mate zelf keuzes kunnen maken.’

Collega’s uit alle gelederen van de Universiteit Utrecht kunnen zich aansluiten bij het thema: ‘We willen de teams die projecten ontwikkelen voor de hub uitbreiden. Houd de website en onze maandelijkse nieuwsbrief in de gaten, en kom naar onze bijeenkomsten. Met Dynamics of Youth on Tour gaan we alle faculteiten af. Daar hoor je meer over onze plannen en kun je ideeën uitwisselen en elkaar ontmoeten. Doe mee! Het is spannend, en het is de toekomst. De universiteit gaat veranderen: we moeten het samen doen.'

Dynamics of Youth

Dynamics of Youth is een van de vier strategische thema’s van de Universiteit Utrecht. Dynamics of Youth verbindt excellent kinder- en jeugdonderzoek uit alle zeven faculteiten, en zoekt het antwoord op een cruciale vraag voor volgende generaties: hoe kunnen we onze kinderen helpen bij hun ontwikkeling tot gebalanceerde individuen, die zich succesvol kunnen handhaven in een snel veranderende omgeving?