Onderzoek: etnische diversiteit en representatie in film- en audiovisuele sector onder de maat

Film- en seriemakers van kleur hebben minder vaak werk dan witte makers, zijn korter werkzaam en werken minder vaak in leidinggevende posities. Ze ervaren de film en AV-sector als weinig inclusief. Degenen die de sector wel inclusief ervaren, zijn bovengemiddeld oud, vaak man, en in een leidinggevende functie. Dit blijkt uit onderzoek dat cultuurwetenschapper Vincent Crone samen met tien studenten deed in opdracht van het Ministerie van Onderwijs , Cultuur en Wetenschap (OCW) naar etnische diversiteit voor en achter de schermen van films en series.

Witte vertelperspectief is dominant

Positief is dat de etnische diversiteit in de film- en AV-sector in grote lijnen representatief lijkt voor de etnische diversiteit van de Nederlandse samenleving. Maar zodra wordt ingezoomd, is de realiteit weerbarstig. Het witte vertelperspectief is in verhouding oververtegenwoordigd.

Zo schrijven de onderzoekers in het rapport ‘Je kunt niet zijn wat je niet kunt zien’: “Kijken we naar de verhalen op het scherm dan blijkt in fictieproducties het aandeel dragende karakters van kleur lager te liggen dan op basis van het aandeel van mensen van kleur in de Nederlandse samenleving verwacht mag worden.”

“Bij non-fictie is juist sprake van een oververtegenwoordiging van personages van kleur. Het witte vertelperspectief is ten opzichte van de etnische diversiteit van de Nederlandse samenleving oververtegenwoordigd binnen de producties.”

Om te beoordelen hoe etnisch-divers en inclusief de uiteindelijke producties zijn, is een representatieve steekproef van 100 Nederlandse producties (films, series, documentaires) beoordeeld. Verder zijn er interviews met makers van diverse afkomst afgenomen en is er literatuurstudie gedaan. Daarbij is onder andere geput uit eerder onderzoek van onder andere  Willemien Sanders.

Onderzoek kan bijdragen aan diversiteit en inclusie

Ook studente Izy Dekker werkte mee aan het onderzoek, dat mensen wat haar betreft anders leert kijken naar films en series: “Meer aandacht voor diversiteit en inclusie kan denk ik ook voor de kijker een eye-opener zijn. Door dit onderzoek kan je leren bewuster te gaan kijken naar producties. Wat valt je op? Door goed te kijken naar specifieke rollen, personages, stereotypes of locaties zie je dat er meer verteld wordt dan je op het eerste gezicht zou denken.”

Een bepaalde groep kan zichtbaar zijn in de media, maar dit hoeft niet te betekenen dat die groep zichzelf in die zichtbaarheid herkent.

Zichtbaarheid is niet hetzelfde als representatie

Uit het onderzoek blijkt dat met name witte oudere professionals met leidinggevende functies de diversiteit en inclusiviteit het meest positief te beoordelen. De onderzoekers schrijven: “Gelet op hun positie zouden zij juist degene moeten zijn die het thema agenderen. Dat is echter een lastige opgave wanneer zij zelf het probleem niet zien.”

Een van de studenten die heeft meegewerkt aan het onderzoek is Nour Hassoumi, van Taal- en Cultuurstudies. “Zichtbaarheid is niet hetzelfde als representatie”, zegt zij. Een bepaalde groep kan zichtbaar zijn in de media, maar dit hoeft niet te betekenen dat die groep zich daarmee identificeert en zichzelf herkent. Het is daarom belangrijk om verder te kijken naar wat representatie wél is.”

Vrouwelijke personages van kleur ontbreken vaak in fictie-producties

In fictie-producties ligt het aandeel dragende karakters van kleur lager dan op basis van het aandeel van mensen van kleur in Nederland te verwachten valt. Personages van kleur zijn vaak jong en man. Vrouwelijke personages van kleur en verhalen vanuit hun vertelperspectief zijn vrijwel afwezig.