Middeleeuwse en hedendaagse Asjkenazische Joden verschillen genetisch nagenoeg niet, en dat is opmerkelijk
Unieke DNA-analyse draagt bij aan een archeologische revolutie
Uniek genetisch onderzoek laat zien dat de Asjkenazisch-Joodse gemeenschap al sinds de 14de eeuw een nagenoeg afgesloten groep is. Het internationale en interdisciplinaire project Genetic Legacies onderzocht het DNA uit de tanden van tientallen middeleeuwse en hedendaagse leden van de gemeenschap uit de Duitse stad Erfurt. De conclusie: in de afgelopen zeshonderd jaar hebben zich in de genenpoel nauwelijks veranderingen voorgedaan.
Asjkenazische joden
Genetic Legacies, waaraan onder anderen hoogleraar Antieke Geschiedenis Leonard Rutgers leiding geeft, ontkracht eerdere hypotheses die suggereren dat Asjkenazische Joden uit middeleeuws Europa afstammelingen waren van de Chazaren uit Centraal-Azië. Het laat zien dat deze belangrijke cultureel-religieuze groep binnen het jodendom afstamt van Joodse gemeenschappen uit het Mediterrane gebied, mogelijk uit Zuid-Italië.
De 33 middeleeuwse Asjkenazische Joden waarvan Genetic Legacies het DNA onderzocht, blijken bovendien zo nauw verwant te zijn aan de huidige gemeenschap, dat ze tot hun directe voorouders mogen worden gerekend. Een derde van de huidige populatie blijkt zelfs af te stammen van dezelfde moeder.
Andere kijk op de Joodse geschiedenis
Omdat het DNA van de Asjkenazisch-Joodse gemeenschap van toen en nu in zo’n hoge mate overeenkomt, de vervangingsgraag is niet hoger dan twee tot vier procent, concluderen onderzoekers dat maar weinig mensen in middeleeuws Europa zich tot het Jodendom bekeerden. Al eerder was berekend dat de Europese Asjkenazisch-Joodse gemeenschap toen lange tijd klein van omgang moet zijn geweest en mogelijk uit niet meer dan duizend tot tweeduizend individuen bestond. Deze berekeningen blijken correct.
De uitkomsten van dit onderzoek werpen nieuw licht op de gehele Joodse geschiedenis. We weten nu zeker dat de integratie van de middeleeuwse Asjkenazische Joden er bijvoorbeeld heel anders uitzag dan eerder het geval was. In de tijd van het Romeinse Rijk, toen er ook overal in Europa al Joodse diasporagemeenschappen te vinden waren, waren de Joden namelijk volledig ingebed in de Romeinse maatschappij van toen.
Populatie-genetisch onderzoek aan de Universiteit Utrecht University
Genetic Legacies staat onder leiding van de professoren Leonard Rutgers en David Reich (Harvard Medical School). Het is een samenwerkingsverband van archeologen, archeologische diensten, antropologen, genetici, informatici, historici, erfgoedspecialisten, ethici en heritage communities van over de hele wereld. Het beoogt een geheel nieuw licht te werpen op de wortels van de Europese identiteit.
Bij het project betrokken wetenschappers doen onderzoek naar de historische migratie van diasporische minderheden in Europa en daarmee ook naar de samenhangende culturele relaties. Deze brengen zij in kaart met behulp van de nieuwste methoden uit de archeo-genetica.
Op 30 november verscheen de eerste publicatie van Genetic Legacies, ‘Genome-wide data from medieval German Jews show that the Ashkenazi founder event pre-dated the 14th century’, in open access in het wetenschappelijk tijdschrift Cell.
Medisch relevante informatie
Ook kwam uit de analyse naar voren dat de Asjkenazisch-Joodse gemeenschap al vroeg in haar geschiedenis te maken kreeg met een zogenaamde flessenhals. Bij een flessenhals is er sprake van een sterke reductie in de omvang een bevolkingsgroep. Het kan het gevolg zijn van oorlog, vervolging of ziekte en leidt vaak tot een afname van variëteit in de genenpoel.
Het onderzoek van de flessenhals leverde medisch relevante informatie op. Zo werden zestien pathogene varianten geïdentificeerd die, als ze bij beide ouders aanwezig zijn, tot recessieve ziektes leiden. Deze ziektes spelen ook vandaag de dag nog een verwoestende rol binnen de Asjkenazisch-Joodse gemeenschap, met name bij kinderen en vrouwen (BRCA 1).