De NAVO-eis van 2 procent: “Veiligheid gaat verder dan defensie-uitgaven”

President Trump heeft tijdens de NAVO-top in Brussel de gemoederen flink beziggehouden. In 2024 moeten de leden 2 procent van het bruto nationaal product besteden aan defensie, volgens Trump moet dit sneller. EU-veiligheidsdeskundige dr. Trineke Palm stelt dat Trump gelijk heeft wat betreft de 2 procent eis: “De bijdrage van de VS staat niet in verhouding tot wat de Europese landen bijdragen”. Maar, geeft Palm aan, veiligheid gaat verder dan defensie-uitgaven. “Het gesprek zou minder moeten gaan over de 2 procent norm die binnen de NAVO is afgesproken, maar meer over hoe de Europese landen de defensie-uitgaven maximaal kunnen benutten.”

Drie vragen aan Trineke Palm over de NAVO, Europa en Amerika.

Kan Europa militair zonder Amerika?

De Volkskrant kopte afgelopen week met de vraag “kan Europa militair zonder Amerika?”. Hoe kijk jij daar tegenaan? Palm: “Ik denk dat Europa militair misschien wel zonder de VS moet wíllen. Goede verhoudingen tussen Europa en de VS zijn van groot belang, en moeten ook niet volledig afhankelijk zijn van een bepaalde president. Echter, de landen van de Europese Unie die ook lid zijn van de NAVO moeten goed nadenken in hoeverre ze militair wel afhankelijk willen zijn van de VS.”

“Dit hangt nauw samen met welke doelen je wilt bereiken in de internationale politiek, en met welke middelen. Willen “we” net zo worden als de VS?” Volgens Palm is de NAVO als defensiegemeenschap erg gericht op militaire instrumenten om veiligheid te creëren. “Maar binnen de Europese Unie zijn er meer mogelijkheden en instrumenten om veiligheid te benaderen. Veiligheid gaat veel verder dan defensie-uitgaven, denk aan humanitaire hulp of diplomatie.”

De Europese landen moet zich niet teveel gelegen laten liggen aan de militaire eisen van de VS en binnen EU-verband zoeken naar mogelijkheden om op basis van een eigen visie de defensie-uitgaven effectief te benutten.

De stappen van president Macron wat betreft een Europese interventiemacht: gaan we naar één Europees leger toe?

Nederland en zeven andere Europese landen hebben zich in juni aangesloten bij het initiatief van de Franse president Macron voor een Europese interventiemacht. Zo zou er sneller gereageerd kunnen worden op bedreigingen voor de Europese veiligheid. Zijn dit de eerste stappen richting één Europees leger? Palm: “Eén Europees leger, een plan dat al in de jaren ’50 bestond maar in het Franse parlement strandde, zou betekenen dat de landen hun nationale legers (grotendeels) opgeven. Echter, de huidige voorstellen die op tafel liggen komen daar niet bij in de buurt. Interessant is dat de door Macron voorgestelde Europese interventiemacht buiten zowel de NAVO als de EU omgaat.

Een Europees leger ziet Palm niet snel tot stand komen: “Traditioneel gezien is het monopolie van geweld een van de kerntaken van een staat. Landen zijn dus bang een essentieel onderdeel van hun soevereiniteit te verliezen. Daarnaast gaat het bij militaire interventies ook om risicovolle operaties. Wie draagt uiteindelijk de verantwoordelijkheid als er body bags terugkomen, als er soldaten sneuvelen?”

Acht je de kans reëel dat de VS uit de NAVO stapt? 

“Met het feit dat onder Trump Amerika al uit het Klimaatverdrag en VN-Mensenrechtenraad is gestapt, moet je nergens van opkijken, maar ik denk niet dat dit snel zal gebeuren. Een tussenstap zou zijn dat de VS financiële bijdragen terugschroeft.”

Trumps dreigement uit de NAVO te stappen lijkt vooralsnog meer gericht te zijn op het opvoeren van de druk op de Europese landen om meer bij te dragen.” Palm vindt dit echter geen slechte ontwikkeling. “Die druk werkt ook als een “wake up call” voor de Europese leden om kritisch na te denken welke rol de VS en de NAVO moeten blijven spelen in de Europese veiligheids- en defensiearchitectuur.”