Brede welvaartsdimensies als basis voor beleid

Op dinsdag 8 september zal in de Tweede Kamer de presentatie van de pilot ‘Onderbouwing van beleid vanuit wetenschappelijk perspectief’ plaatsvinden. Deze pilot, onder leiding van Pieter Duisenberg (VSNU), is onderdeel van de bredere Operatie ‘Inzicht in Kwaliteit’. Naast Duisenberg is er een wetenschappelijke kerngroep van drie leden en zeven wetenschappers die deelonderzoeken hebben uitgevoerd. Erik Stam van de Universiteit Utrecht is een van de kernleden. Zijn bijdrage is met name gericht op het beter inbedden van de Brede Welvaartsdimensies in de wetsvoorstellen en beleidsevaluaties in de vorm van ‘lerend evalueren’.

Beleid evalueren: van afrekenen naar leren

Er wordt in Nederland veel geëvalueerd, verbeterd en verantwoord. Toch kan de kwaliteit van beleid nog substantieel verbeterd worden. De beleidscyclus is nog teveel gestoeld op een evaluatiekader waarbij evalueren wordt gezien als afrekenen. Letterlijk afrekenen in de zin kosten-baten analyses. En figuurlijk in de zin dat verantwoording voorop staat, en dat bij het niet behalen van de resultaten een politieke afrekening kan volgen.

Erik Stam pleit voor meer ‘lerend evalueren’ omdat dat meer recht doet aan de complexiteit en onzekerheid die beleid kenmerken. De vragen naar het doel (de maatschappelijke opgave), de doeltreffendheid (effectiviteit) en doelmatigheid van beleid (kosten en baten) worden daarbij aangevuld met de indicatoren van brede welvaart. Dat kan leiden tot het verbeteren van (keuzes in) het beleid.

Meer dimensies van welvaart

Nationaal beleid beoogt welvaart in brede zin voor alle burgers in Nederland te verhogen. Welvaart kent echter vele dimensies: naast materiële welvaart die in monetaire waarden is uit te drukken ook welvaart die niet in monetaire waarden is uit te drukken – maar wel meetbaar is. Het gebruik van de Brede Welvaartsindicator (BWI) met zijn elf dimensies van welvaart maakt het mogelijk om de samenhang en interactie tussen verschillende dimensies te achterhalen, en beleidsdilemma’s bloot te leggen. Die elf dimensies zijn: veiligheid, gezondheid, inkomen, persoonlijke ontwikkeling, milieu, baanzekerheid, wonen, maatschappelijke betrokkenheid, sociale relaties, subjectief welzijn en de werk-privébalans.

Naast de rol van onzekerheid in beleid, kunnen er door complexiteit in de interactie tussen al die componenten ook allerlei indirecte effecten zijn die de doeltreffendheid en doelmatigheid van beleid beïnvloeden. Die complexiteit in beeld brengen, kan de maatschappelijke toegevoegde waarde van beleid voor héél Nederland verhogen.

Brede Welvaartsindicator

Lees meer over de Brede Welvaartsindicator (BWI) op de website van het strategisch onderzoeksthema Instituties voor Open Samenlevingen van de Universiteit Utrecht.

Erik Stam is als hoogleraar Hoogleraar Strategie, Organisatie en Ondernemerschap verbonden aan de Utrecht University School of Economics.