Wie zijn de ‘Rijksburgers’ die in Duitsland een staatsgreep wilden plegen?
Deze week viel de Duitse politie binnen op meer dan honderd locaties, op zoek naar leden van de ‘Reichsbürger’-beweging. Deze ‘Rijksburgers’ zouden het Duitse parlement willen bestormen om een coup te plegen. Promovendus Veiligheidsgeschiedenis Annelotte Janse en hoogleraar Geschiedenis van de internationale betrekkingen Beatrice de Graaf vertellen bij EenVandaag en Nieuwsuur wie deze Rijksburgers zijn en wat hun doel is.
Coup in Duitsland
De ‘Reichsbürger’-groep erkent de moderne Duitse staat niet en wil terug naar het Duitse keizerrijk van voor de Tweede Wereldoorlog. “Ze waren erop uit om de Duitse regering omver te werpen en een eigen regering daarvoor in de plaats te brengen”, legt Annelotte Janse uit bij EenVandaag. “Ze waren daarbij ook bereid om mensen te vermoorden. Daarmee wilde ze een nieuw Duitsland vormgeven, naar hun eigen politieke idealen en een autoritaire staat vestigen.”
De samenstelling van de groep is veel groter en diverser dan gedacht. Het is een samengesteld geheel van antivaxxers, Rijksburgers en rechtsextremisten, vertelt Beatrice de Graaf bij Nieuwsuur/NOS. “Allerlei groepen waarvan we eerst zeiden: die moet je los van elkaar zien. Nu blijkt: ze gooien zichzelf op een hoop.” Ook Janse ziet dit duidelijk terug. “Ze weten elkaar beter te vinden en de ideeën die deze groepen uitdragen zijn meer mainstream geworden.”
Geweldspotentie van de Rijksburger-beweging
Volgens de Duitse politie zijn er ongeveer 1250 leden die ‘geweldspotentie’ hebben en dus mogelijk bereid zijn om gewapend geweld te gebruiken. “Er is beangstigende informatie dat er aanhangers zijn onder veiligheidspersoneel, zoals politie en dergelijke”, zegt De Graaf.
De autoriteiten konden berichten inzien waarin de leiders van de Rijksburger-groep vaart zetten achter een mogelijke de bestorming van het Duitse parlement. Ze besloten daarom afgelopen week tot invallen over te gaan. De zorgen over de groep gaan echter al verder terug. “De Duitse binnenlandse veiligheidsdienst, de Verfassungsschutz, waarschuwt al lang voor deze groep”, vertelt De Graaf. “Het aantal mensen dat zij als Rijksburger beschouwen is nu rond de 21.000, dat was vorig jaar 20.000. En dat aantal stijgt volgens de diensten nog steeds.”
Rechts extremisme in Duitsland en Nederland
Hoewel deze reeks arrestaties ook voor Duitse begrippen indrukwekkend is, zijn de veiligheidsdiensten in Duitsland beter bekend met dit soort groeperingen. De Graaf deed onderzoek naar de impact van de Amerikaanse Capitoolbestormingen in Europa, en zag een duidelijk verschil tussen Duitsland en andere Europese landen.
“In elk land is er een andere ‘bedding’ voor rechtsextremisme en dus ook een andere uitwerking”, legt De Graaf uit. “In Duitsland geldt dat er nog steeds heel diepgewortelde netwerken van rechtsextremisten bestaan. Dat maakt het land gevoelig voor dit soort dingen.”
Door deze gevoeligheid zijn de autoriteiten in Duitsland echter wel beter voorbereid op dit soort bedreigingen, zelfs als het gaat om een mogelijke staatsgreep. Anders dan in Nederland is de Duitse overheid altijd op haar hoede voor soortgelijk geweld. “De Duitse democratie is ingesteld als een, zoals ze het zelf noemen, weerbare militante democratie. Echt ingesteld op dreiging tegengaan uit extremistische hoeken. Of het nu rechts, links of religieus is”, aldus Janse.