Waarom zijn radicaal rechtse partijen zo populair in Europa?

Radicaal-rechtse partijen zijn nog altijd populair bij de Europese kiezer. Zo kreeg Marine Le Pen tijdens de Franse presidentsverkiezingen van afgelopen april meer stemmen dan ooit. Hoogleraar Moderne politieke geschiedenis Annelien de Dijn legt uit waar deze populariteit vandaan komt.

Kiezerskloof

Vaak wordt beweerd dat er sinds de Tweede Wereldoorlog een kloof is ontstaan tussen de regering en de burger, waar de recent gevormde populistische partijen op inspelen. De Dijn is het hier echter niet mee eens. "Er zijn goede redenen om aan te nemen dat de kloof tussen burger en politiek niet is vergroot, maar juist is verkleind in de laatste vijftig jaar", schrijft ze. Alhoewel de traditionele massapartijen sterk in aantal zijn afgenomen, zijn er juist meer kleinere partijen bijgekomen.

Dit komt doordat kleinere groeperingen zich gingen organiseren. "Gemarginaliseerde groepen zoals vrouwen, mensen van kleur en LGBTQ-ers begonnen zich te mobiliseren, en er ontstonden ook bewegingen rond nieuwe waarden en normen zoals een gezond leefklimaat", aldus De Dijn. "Sommige van deze bewegingen kregen ook partijpolitieke vertaling."

Xenofobie

Bovendien is het volgens De Dijn niet zozeer de 'anti-establishment retoriek' die stemmen trekt, maar de kritiek op het migratiebeleid. Ze schrijft de populariteit van rechts-nationalistische partijen daarom eerder toe aan groeiende xenofobie in de samenleving, dan aan een kloof tussen burgers en politiek.

"Dat laat ons ook toe beter te begrijpen waarom dergelijke partijen zich, naast hun anti-migratiestandpunten, ook vaak vijandig opstellen ten aanzien van andere kwetsbare groepen in de maatschappij, zoals bijstandstrekkers en LGBTQ-ers", verklaart De Dijn.

Daarnaast zijn veel jonge mensen de lessen uit de Tweede Wereldoorlog vergeten, schrijft ze, waardoor ze het gevaar van het nationalisme niet meer serieus nemen. "Misschien zal de Russische inval in Oekraïne het morele failliet van deze ideologie weer in herinnering brengen", zegt De Dijn. "Maar dat blijft voorlopig nog koffiedik kijken."