Nederlands historisch erfgoed heeft meer verleden dan toekomst

Als er niets verandert, zullen Nederlandse historische gebouwen en steden verloren gaan in de overstromingen en de stijgende zeeën die het gevolg zijn van de klimaatverandering. Hoe gaan we om met het verlies dat ons te wachten staat? Hoogleraar Thijs Weststeijn van de afdeling Kunstgeschiedenis heeft voor Aeon een artikel geschreven over de implicaties van het verlies van historisch erfgoed.

Identiteit en verbondenheid in historisch erfgoed

Door de klimaatverandering zullen de Nederlanders waarschijnlijk veel van hun materiële erfgoed verliezen. Stijgend water doet antieke fundamenten van huizen rotten, en de overstroming van rivieren in het zuidoosten van Nederland eerder dit jaar veroorzaakte merkbare schade aan een 13e-eeuwse kerk. Weststeijn vraagt zich af hoe we zullen omgaan met het nog veel grotere verlies dat ons te wachten staat. “Waarden en gevoelens van identiteit en verbondenheid zijn ingebed in historisch erfgoed.” Toch denkt Weststeijn dat cultureel erfgoed, in het licht van wat een onvermijdelijk verlies lijkt, een nieuw perspectief kan bieden op menselijk handelen in de klimaatcrisis.

Historisch erfgoed in beweging

Volgens Weststeijn zou aandacht voor cultureel erfgoed mensen op nieuwe manieren kunnen motiveren. “Erfgoed is door mensenhanden gemaakt en dus moeten we het ook met mensenhanden kunnen redden.” Daarvoor is wel een andere kijk nodig dan nu gebruikelijk is in Europa. We moeten accepteren dat historisch erfgoed nooit stabiel is geweest, maar altijd in beweging is. “Het idee dat we objecten, gebouwen en landschappen in hun ‘ongerepte’ vorm kunnen bewaren is een illusie.” Historisch erfgoed moet zijn statische component verliezen en we moeten heroverwegen wat het betekent om het te ‘redden’. “Op nieuwe locaties, in nieuwe contexten en getooid met nieuwe pracht en praal zou het Amsterdamse erfgoed voor toekomstige generaties onvoorstelbare betekenissen kunnen krijgen.”