Janric van Rookhuijzen bij OVT over het oosten als vijand

In de discussies rond de moord op Qassem Soleimani duikt het eeuwenoude cliché van de vrije westerse wereld tegenover het onvrije, despotische oosten opnieuw overal op. Deze week was dr. Janric van Rookhuijzen (Geschiedenis en Kunstgeschiedenis) te gast bij OVT op NPO Radio 1 om te praten over de oorsprong van dit vijandbeeld.

Terug naar de Grieken

Het beeld van het westen tegenover het oosten zoals we dat nu kennen kan worden teruggeleid tot de oude Grieken en hoe zij hun conflict met de Perzen beschreven. Bronnen als de Historiën van Herodotus uit de vijfde eeuw voor Christus werden geïnterpreteerd met positieve gevolgen voor de Grieken en negatieve voor de Perzen. Van Rookhuijzen: "De Perzen worden in al die bronnen als tyrannieke slavendrijvers afgebeeld en daardoor ook als gevaarlijk bestempeld." Met de strijd van de Grieken tegen het Ottomaanse rijk in de negentiende eeuw bereikt de ontwikkeling van het vijandbeeld een hoogtepunt: "In die periode kreeg dat beeld van west tegen oost, Europa tegen Azië, en ook Griekenland tegen Perzië, heel veel aandacht, en dat werkte die stereotypering in de hand".

Een eendimensionaal beeld

Meer recent hebben gebeurtenissen als de val van de Berlijnse Muur en 9/11 ervoor gezorgd dat het wij-zijdenken zich heeft toegespitst op de Islam en despotisme in het oosten. Hier en daar zijn sporen van de Griekse conflicten zelfs heel direct terug te zien: "Er zijn nogal wat groepen in Europa die zich met die Spartanen identificeren". Toch moeten we volgens Van Rookhuijzen de eerste bronnen voor het huidige vijandbeeld blijven nuanceren. "Als wij uit Herodotus willen halen dat de Perzen een slecht volk zijn, dan is dat een eendimensionaal beeld, en Herodotus zal het daar zelf ook niet mee eens zijn geweest. Ik zou daarom ook aanraden om zijn tekst nog zorgvuldiger te bestuderen dan dat we dat voorheen gedaan hebben, want anders doen we niet alleen Herodotus, maar ook de Iraniërs tekort."