Is het politiek activisme van bedrijven democratisch?

Bedrijven nemen steeds vaker stelling in controversiële maatschappelijke kwesties. Hoogleraar Politieke Filosofie en Economische Ethiek Rutger Claassen onderzoekt in De Groene Amsterdammer hoe democratisch het politiek activisme van bedrijven is.

Bedrijven als belangenbehartigers

Door het afnemen van de scherp afgescheiden taakverdeling tussen economie en politiek moeten bedrijven de belangen van een steeds bredere kring belanghebbenden serieuzer gaan nemen: werknemers, klanten, lokale gemeenschappen en zelfs toekomstige generaties. Dat betekent ook dat bedrijven veel vaker een oordeel zullen moeten vellen over allerlei controversiële kwesties. “De winstmachine transformeert tot een quasi-publieke belangenbehartiger, met politiek gekleurde opvattingen over van alles en nog wat,” stelt Claassen. “Maar dan met een flinke zak geld om die opvattingen om te zetten in daden.”

Het nieuwe politieke activisme

Toch is politiek activisme van bedrijven niet nieuw. Voorheen gebeurde dit achter de schermen, ten dienste van de zakelijke belangen van een bedrijf. Het nieuwe politieke activisme dat van bedrijven wordt verwacht moet openbaar zijn. Ook moet het activisme nu ten behoeve van bredere maatschappelijke belangen zijn, niet ten behoeve van de eigen winstrekening. De politieke stellingname van bedrijven wordt echter in tegenstelling tot die van onze regering nog niet democratisch bepaald.

Democratische controle

Het gaat volgens Claassen dan ook niet over de vraag of bedrijven wel of niet politiek activistisch moeten zijn, maar om de vraag of hier wel of geen democratische controle op moet zijn: “Als quasi-regeringen zouden bedrijven in een democratische samenleving, net als gewone regeringen, aan de controle van burgers onderworpen moeten worden.” Maar zelfs bij het inbrengen van democratische verantwoording, kan het voor bedrijven lastig zijn om voorbij de eisen van aandeelhouders te gaan. Het is daarom volgens Claassen van belang om handelen in overeenstemming met bredere maatschappelijke normen winstgevend te maken voor bedrijven.