Hoe verandert een mens van mening?

De afgelopen tweeëneenhalf jaar publiceerde de Volkskrant elke week de serie '180 graden', waarin mensen vertelden over inzichten die hun standpunt over een bepaald onderwerp veranderden. Ter gelegenheid van het stoppen van de serie schreef de Volkskrant een terugblik, waarin prof. dr. Hans Hoeken en dr. Hanny den Ouden (Talen, Literatuur en Communicatie) meepraatten.

Intuïtie eerst

In '180 graden' werden de afgelopen jaren 137 bekende en onbekende mannen en vrouwen van 8 tot 86 jaar geïnterviewd. "Een goudmijn," zegt Den Ouden. "Want deze serie toont wat onderzoekers nooit voor elkaar kunnen krijgen: het proces van meningsvorming en -verandering inzichtelijk maken." Den Ouden onderzocht daarom met drie studenten de eerste 125 afleveringen, waarvan de voorlopige resultaten nu bekend zijn: in het proces waarin we tot een standpunt komen is de eerste stap intuïtie, pas daarna komen de argumenten.

Meningen van buitenaf

Hoeken onderschrijft die volgorde: als iemand ons naar de redenen achter ons standpunt vraagt, schrikken we bijvoorbeeld vaak. "We voelen ons bedreigd en ongemakkelijk bij de vraag onze mening of keuze te legitimeren." Daarnaast is het onderzoek zo waardevol omdat eerdere onderzoeken naar het veranderen van een standpunt mensen alleen in een kamer plaatsten. Hoeken stelt dat van mening veranderen vrijwel altijd door invloeden van buitenaf gebeurt. Dat proces kan dankzij de studie beter in beeld worden gebracht.