Extreemrechts in Amerika en Duitsland: “Je moet je dat voorstellen als een soort pingpongwedstrijd”

Duitsland heeft recent de neonazigroep ‘Hammerskins’ verboden. Deze groep is een tak van een Amerikaanse groep. Promovendus in veiligheidsgeschiedenis Annelotte Janse vertelt in OVT, op NPO Radio 1, hoe het zit met de uitwisseling tussen extreemrechtse groeperingen in deze twee landen.

Negentiende eeuw

De uitwisseling tussen extreemrechts in Amerika en Duitsland gaat ver terug. “We kunnen zover teruggaan als de negentiende eeuw”, zegt Janse. “Het gaat dus verder terug dan puur het ontstaan van het nationaalsocialisme.”

In de negentiende eeuw kwam de eugenetica op: pseudowetenschappelijke theorieën over ras. In die tijd vonden allerlei uitwisselingen plaats tussen wetenschappers in beide landen, legt Janse uit. “Je moet je dat voorstellen als een soort pingpongwedstrijd: het balletje gaat over en weer tussen Duitsland en Amerika.”

Rassenwetten

Vanuit deze eugenetische stroming werden rassenwetten ingesteld in Amerika om de segregatie in stand te houden, vertelt Janse. “Dat zijn wetten waar Hitler en zijn hooggeplaatste nazi’s in de jaren 30 eigenlijk heel veel naar hebben gekeken”, voegt ze toe. “Als je een heel duidelijk punt wil aanwijzen van dat soort uitwisselingen, dan zit je heel goed als je kijkt naar de rassenwetten van Neurenberg.”

Eenheid

Dat aanhangers van het nationaalsocialisme zo’n uitwisseling aangaan met mensen van een andere nationaliteit kan paradoxaal klinken, zegt Janse. Toch is de internationale samenwerking niet zo raar. “Hetgeen wat (neo)nazi’s verbindt is niet zozeer de grenzen van hun staat en hun eigen land, maar zij definiëren zich op basis van het witte Arische ras”, legt ze uit. “Het is een eenheid van ras die geen landsgrenzen kent, maar raciale grenzen.”

Groeiende dreiging

“Het is een Amerikaanse groep van origine”, vertelt Janse over de Hammerskins. De groep werd in 1988 opgericht in Texas en waaide over naar Europa, waar in 1992 de afdeling in Berlijn werd opgericht. “Op dat moment stonden ze eigenlijk al op de radar van de Duitse veiligheidsdiensten.” Toch bleef een verbod uit.

Waarom de groep nu wel is verboden, heeft te maken met een groeiende dreiging. Veel veiligheidsdiensten in allerlei landen zien rechtsextremisme als de grootste dreiging voor de democratische rechtsstaat, legt Janse uit. “Duitsland heeft de afgelopen jaren ook best wel wat meegemaakt uit rechtsextremisme”, zegt ze, “dus het past wel in dat veranderende dreigingsbeeld dat de Duitse overheid nu zegt: ‘we gaan er korte metten mee maken’”.