De Russische inval in Oekraïne: waar komt het vandaan en hoe gaat het verder?

In de vroege ochtend van donderdag 24 februari is Rusland na veel speculatie en verbale dreigingen officieel Oekraïne binnengetrokken. Geaffilieerd onderzoeker Laurien Crump (tot 1 september 2022 universitair hoofddocent en onderzoeker in de Geschiedenis van de internationale betrekkingen) is bij verschillende programma’s te gast (geweest) om deze historische gebeurtenis te duiden. Hieronder een uitgebreid overzicht van al haar analyses uit het één jaar oorlog in Oekraïne.

Historische verklaring

Volgens Crump liggen de wortels van dit conflict in de elf maanden na de val van de Berlijnse muur in 1989. “Gorbatsjov, de toenmalig leider van de Sovjet-Unie, had grootse plannen voor een gemeenschappelijk Europees huis en een terugkeer van Rusland naar Europa”, vertelde Crump bij BNR Nieuwsradio (18 februari). Hij hoopte onder meer dat de Conferentie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (CVSE), ondertussen de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE), daaraan zou bijdragen. Maar, legt ze uit, doordat in die jaren ook de Golfoorlog werd uitgevochten kwam de nadruk steeds meer te liggen op de NAVO en de toenmalige Europese Gemeenschap, en op de vraag hoe die naar het oosten uit te breiden. Zo werd het al vroeg duidelijker dat er in Europa geen plaats was voor Rusland.

Het Russische perspectief

Eerder illustreerde Crump in het radioprogramma Nieuwsweekend (5 februari) het Russische perspectief. "We moeten ook begrijpen dat het voor Rusland buitengewoon bedreigend is om zo'n grote, tot de tanden toe bewapende militaire alliantie zo dicht op de Russische grens te krijgen [indien de NAVO zich zou uitbreiden, red.]." De retoriek in het Westen voorafgaand aan de inval heeft ook geen zoden aan de dijk gezet: dat het Westen steeds hard riep dat Rusland Oekraïne ging binnenvallen, is volgens Crump "een extra vlam in de pan". En niet alleen Rusland verspreidt propaganda. In het Westen sprak  men al weken van een Russisch filmpje waarin een aanval door Oekraïne in scène is gezet. "Ondertussen is er geen enkel bewijs dat dat filmpje bestaat. Je ziet ook aan westerse zijde een soort oorlogsretoriek, wat tot een vicieuze cirkel leidt."

Toespraak

Op maandag 21 februari hield Poetin de toespraak plaats waarin hij de inval aankondigde. "Ik vond het eigenlijk angstaanjagend", zegt Crump bij Max Vandaag (22 februari). "Tot voor kort dacht ik dat er nog een diplomatieke uitgangsweg kon worden gevonden, die lijkt nu passé. Poetin maakt de indruk losgezongen te zijn van de realiteit." Tot nu toe kon ze de Russische eisen vanuit een historische context nog wel plaatsen, zegt ze, maar in zijn vijf kwartier durende toespraak grijpt Poetin terug op het Russische rijk, of liever: het Kievse Rijk, waartoe Oekraïne behoorde, en ontkent hiermee het bestaansrecht van Oekraïne als soevereine staat.

Crump benadrukt ook de timing van de toespraak. Op 20 februari liepen de Olympische spelen af, die een periode van vrede representeren. "Tot die tijd was er mogelijkheid voor diplomatieke onderhandelingen en kon Poetin zonder gezichtsverlies zich terugtrekken." De periode van diplomatie lijkt nu zo goed als voorbij.

Drie scenario's

Crump schetste op NPO Radio 1 (22 februari) drie scenario's voor de vordering van het conflict, waarvan de eerste twee inmiddels al zijn uitgekomen. Het eerste scenario was de erkenning van Donetsk en Loegansk als onafhankelijke regio's, waardoor Poetin militairen op deze gebieden kon afsturen. In het tweede scenario had Poetin zijn zinnen gezet op de hele Donbasregio, een gebied in Oost-Oekraïne dat drie keer groter is dan Donetsk en Loegansk. Het derde scenario is dat Poetin heel Oekraïne wil innemen. "Hij heeft een heleboel troepen gelegerd in Wit-Rusland, een vloot in de zee van Azov en hij zit al in de Krim, dus Oekraïne is al behoorlijk omsingeld. Dat leek me eerder nog vrij onwaarschijnlijk, maar na de toespraak is het inmiddels minder vergezocht."

Reacties van het Westen

Na Poetins toespraak en de erkenning van de twee 'republieken', kondigde hij aan een Russische 'vredesmissie' in die gebieden aan. De Britse premier Johnson spreekt inmiddels van een invasie, terwijl de Europese Unie zich hier nog van weerhoudt. Ook over de mogelijke sancties is onenigheid. "Je ziet nu binnen de EU dat de voormalige Soviet-republieken eigenlijk meteen willen escaleren terwijl andere lidstaten, waaronder ook Nederland, willen faseren", legt Crump verder uit in het interview met NPO Radio 1 (22 februari). 

Los van welke sancties het Westen nu gaat opleggen heeft Rusland bij voorhand al met alle mogelijkheden rekening gehouden. Zo zei de Russische minister van Buitenlandse Zaken eerder al dat Rusland nu wel gewend is aan hun isolement en de sancties van de EU. Het is dan ook zeer belangrijk om de diplomatie niet helemaal links te laten liggen, zegt Crump. "Wat ik nu gevaarlijk vind is dat de Minsk-akkoorden gepasseerd station verklaren, wat Poetin vandaag deed, eigenlijk een impliciete oorlogsverklaring is." Dat betekent dat een diplomatieke oplossing enorm moeilijk wordt. "Als de diplomatieke kanalen dichtgaan en Rusland volledig geïsoleerd wordt, zal er verdere escalatie volgen en gaan we toch naar het derde scenario vrees ik."

Inval en sancties

In de nacht van 23 op 24 februari, komen rond een uur of vier ‘s morgens de eerste berichten naar buiten over de Russische inval in Oekraïne. De Europese Unie, de Verenigde Staten en andere landen hebben strengere sancties afgekondigd. Onder anderen de Britse premier Boris Johnson is voorstander van het compleet afsluiten van Rusland van het internationale Swift-systeem. Daardoor zou het land worden buitengesloten van het internationale financiële verkeer. Ook Crump denkt dat dat een passende sanctie zou zijn, zegt ze in Nieuwsuur (24 februari). “Er wordt nu heel huiverig over gedaan, omdat het ons ook raakt. Maar ik denk wel: als dit niet het juiste moment is, wanneer dan wel? Nu moet er een halt worden toegeroepen.”

“Het is de ultieme sanctie en het lijkt me dat er niet te lang mee gewacht moet worden”, zegt Crump ook bij BNR Nieuwsradio (24 februari). Al ziet ze het niet als oplossing. “Het woord ‘oplossing’ is niet meer op zijn plaats; ik zie niet in hoe dit kan worden opgelost”, zegt Crump. “Er zijn meer maatregelen mogelijk, maar ook die zullen ook contraproductief zijn.” Als voorbeeld noemt ze het isoleren van Rusland in de internationale diplomatie.

In het NOS Journaal (25 februari) komt Crump nog terug op de Swiftsanctie, die is geblokkeerd door enkele Europese landen. Het sanctiepakket wat er nu ligt is stevig, zegt ze, “maar in verhouding tot wat er nu in Oekraïne gebeurt en tot een Russische regering en president die er eigenlijk op uit zijn om de hele wereldorde van na de Koude Oorlog omver te werpen, vind ik het bij lange na niet stevig genoeg.”

Buffer tegen de NAVO

Crump wijst er bij BNR ook op dat ook veel Russen niets van de oorlog moeten hebben. “Je ziet dat Poetin op binnenlands politiekniveau zijn hand gigantisch heeft overspeeld. Een heleboel Russen steunen [de oorlog] niet en ook Poetingezinde Russen roepen nu op om dit te stoppen.” Volgens haar blijft de dreiging van de NAVO het grootste probleem. “Ik denk dat het Poetin echt om Oekraïne te doen is. Ik denk niet dat hij de Baltische landen of Polen of andere NAVO-lidstaten wil inlijven, maar hij wil daar een buffer hebben.”

In het NOS Radio 1 Journaal (25 februari) wijdt Crump hier verder over uit. Het gaat Poetin om president Zelensky, denkt ze, en in het bijzonder de democratisering waar hij voor staat. “Ik denk dat Poetin de hoop heeft om een soort marionettenregering te installeren, die op een gegeven moment, wel met de hulp van Russen, maar niet met 190.000 Russische troepen, overeind kan blijven, zoals ook in veel andere landen in de omgeving is gebeurd.”

Honderdduizend Oekraïense vluchtelingen

De NAVO is op 25 februari voor het eerst bijeengekomen, en heeft besloten om troepen naar Oost-Europa te sturen. “De NAVO kan moeilijk troepen sturen naar Oekraïne zelf,” zegt Crump hierover bij Nieuws en Co (25 februari), “dan zit je al gauw in een Derde Wereldoorlog, dat moet natuurlijk voorkomen worden, dus worden er troepen gestuurd om ervoor te zorgen dat de Russen niet verder westwaarts oprukken en dat de grenzen van de NAVO, die bij de Baltische landen lopen, dat die verstevigd worden.”

Ondertussen zijn duizenden Oekraïners op de vlucht geslagen. Op dit moment zijn de schattingen dat zo’n honderdduizend vluchtelingen zijn, maar dat zou op kunnen lopen tot vier of vijf miljoen. Crump vermoedt dat de meesten richting Polen en andere buurlanden gaan, waar ze, in tegenstelling tot andere vluchtelingen, welkom lijken. “De regio’ associëren we normaal gesproken met Syrië of Afghanistan, iets heel ver wegs, maar ‘de regio’ is nu Europa. En er is een grote Poolse gemeenschap in Oekraïne, dus dat wordt echt als een broedervolk gezien, dus daar staan de Polen heel anders tegenover.”

Onderhandelingen tussen Oekraïne en Rusland

Op 28 februari vinden de eerste onderhandelingen plaats tussen Oekraïne en Rusland. De kans dat de twee landen tot een akkoord komen, is buitengewoon klein volgens Crump. “Ten eerste vinden ze plaats aan grens met Belarus, wat Zelensky in de eerste instantie niet wilde, omdat Belarus de invasie eigenlijk ondersteunt”, legt ze uit in het NOS Radio 1 Journaal (28 februari). Ten tweede heeft Poetin gisteravond al gezegd dat hij kernwapens in staat van paraatheid te brengen, dus dan onderhandel je wel met een heel groot mes op tafel.”

Dit wordt ook gezien als een cruciale dag voor de steden Kyiv en Charkiv. “Er is een gestage opmars van de Russen, anderzijds is het verzet veel groter dan de Russen hadden ingeschat, worden er tactische fouten gemaakt aan de Russische kant, is het vliegveld bij Kyiv in de buurt nog niet in Russische handen en dat is cruciaal. Het is dus nog geen gelopen race”, aldus Crump.

Russische kernwapens in stelling

Een dag eerder dreigde Poetin met kernwapens. “De opmars in Oekraïne gaat minder snel dat hij had gehoopt. Ik denk dat hij had gehoopt Kyiv al lang te hebben ingenomen, dus je ziet hier een beetje een kat in het nauw die rare sprongen maakt”, zegt Crump. “En het hangt samen met een Russische doctrine, de Gerasimov-doctrine, die kernwapens ziet als een logische stap in verdere escalatie van een militair conflict.”

Of Poetin de kernwapens ook echt gaat inzetten durft Crump niet te zeggen. “Ik denk dat we op dit moment niets meer kunnen uitsluiten. Het Westen probeert daar heel voorzichtig in te zijn, door Oekraïne op allerlei manieren te steunen, met wapens, humanitaire hulp, sancties enzovoorts, maar er geen militaire manschappen op af te sturen. Dus als het aan het Westen ligt, betekent het dat niet. Anderzijds zie je aan de Russische kant een voorkomen onberekenbare president, die aan alles een eigen draai geeft. Dus welke draai hij eraan gaat geven, dat is vooralsnog volstrekt ongewis.”

Eensgezinde internationale gemeenschap

In het RTL Z Nieuws (28 februari) krijgt Crump de vraag hoe het Westen op deze dreigingen zou moeten reageren. “Wat je ziet is dat het Westen veel minder verdeeld is dan Poetin had gehoopt,” antwoordt ze. “Zelfs de Europese Unie is buitengewoon eensgezind. Ook een voormalig bondgenoot van Poetin, de Hongaarse premier Orbán heeft zich achter de EU-sancties geschaard.” In het NOS Radio 1 Journaal (28 februari) noemde ze ook een Zuid-Korea, Japan en Singapore, die ook sancties opleggen. “Zelfs de houding van China is opvallend te noemen”, zegt Crump. China heeft de invasie niet veroordeeld, maar zich bij de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties wel onthouden bij de stemming over de veroordeling door de VN.

Niet veel later heeft China zich aangeboden als ‘neutrale bemiddelaar’. “China zit heel erg in een spagaat”, vertelt Crump in Tijd voor Max (1 maart). “Ze willen zich niet uitspreken tegen de invasie, maar anderzijds staan ze daar nu alleen in en zijn de Chinezen altijd heel erg voor soevereiniteit en non-interventie.” China heeft ook banden met Oekraïne, het is de eerste handelspartner van Oekraïne. Volgens Crump is er een reële kans dat het land die bemiddelde rol daarom op zich gaat nemen.

Internationaal Gerechtshof en Internationaal Stafhof

Er gaan steeds meer stemmen op om Poetin ook via het Internationaal Gerechtshof te veroordelen. “Litouwen heeft ook nog een duit in het zakje gedaan door het Internationaal Strafhof erbij te halen”, zegt Crump. Poetin kan dan worden geclassificeerd als oorlogsmisdadiger en in een berucht rijtje andere dictators terechtkomen. Toch zal ook dit Poetin niet snel op andere ideeën brengen. “Hij erkent al die hoven niet, maar het draagt wel bij aan zijn status van paria. En het zou kunnen bijdragen aan het verder afbrokkelen van zijn steun, niet alleen in Rusland maar wellicht ook binnen zijn eigen entourage.”

Afbrokkelende steun

Die steun is sowieso al aan het verdampen, zegt Crump. “Je ziet op een aantal fronten dat de steun heel erg snel aan het verdampen is.” Ze noemt de Russen die eerder misschien wel op Poetin hebben gestemd, maar zich nu tegen hem keren. Maar ook steeds meer oligarchen, die eerder juist bij het regime van Poetin hebben gevaren, zien de oorlog als een verloren zaak. Zeker nu het door de sancties heel veel geld gaat kosten. “En er zijn geruchten, maar dat is natuurlijk veel lastiger te verifiëren, dat er ook in Poetins eigen entourage mensen zijn die vinden dat hij nu veel te ver gaat.” Ze wijst op de televisiebeelden van ongemakkelijke gesprekken met mensen uit de veiligheidsraad, die volgens haar niet helemaal het antwoord geven dat Poetin met ze had voorgestudeerd.

Het effect van de sancties

Bij BNR Nieuwsradio (2 maart) vertelt Crump dat de economische sancties Poetin niet op korte termijn zullen afschrikken. Wel zorgen ze ervoor dat er van onderaf druk op hem wordt uitgeoefend. “Als land kan Rusland financieel wel overeind blijven denk ik, maar de Russische bevolking voelt het nu wel zelf al in de portemonnee. Ze kunnen geen geld opnemen en geen geld naar het buitenland overmaken of ervandaan ontvangen. Ze mogen niet meer veel geld meenemen naar het buitenland, dus ook in Rusland neemt het protest op ongekende schaal toe.”

Poetin creëert een vijand in het volk, stelt Crump. “Stel, Poetin neemt Oekraïne wél in – hij is nu al bezig met het platbombarderen van al die steden – dan zit hij straks met een land waar hij een marionettenregering moet vestigen om een regimeverandering door te voeren. Maar zo’n marionettenregering krijgt het enorm lastig bij een volk dat zó heftig verzet heeft geboden, en ook zal blijven bieden. Je kunt wel militair overwinnen, maar als je de hearts en minds niet wint, kan je dat land niet besturen”, aldus Crump.

Energielevering

President Biden kondigde aan dat Amerika per direct stopt met het importeren van Russisch gas en olie. In Nieuwsuur (8 maart) is Crump te gast om te vertellen wat de gevolgen zijn van deze nieuwe sancties, voor Rusland en Europa. "Zolang het bij Amerika blijft is het niet zo'n harde klap voor Rusland. Het wordt pas echt een harde klap als de Europese Unie zich hier ook achter zal scharen." Als reactie op deze zet van de Amerikanen dreigde Rusland de gaskraan van Nord Stream 1, de pijpleiding waardoor gas vanuit Rusland naar heel Europa stroomt, dicht te draaien. "Dit dreigement is effectief vanuit Russisch optiek, want daarmee kan Poetin verdeeldheid zaaien. Dat is een breekijzer want dat heeft enorme repercussies voor Europa en de EU-landen, maar niet voor de Verenigde Staten."

Amerika is zich echter goed bewust van de tactiek van Poetin: "Je ziet dat Biden in zijn speech al probeert retorisch te anticiperen op dit dreigement door te zeggen dat hij niet verwacht dat de EU hem zal volgen", zegt Crump. In Nederland is er op dit moment nog genoeg gasvoorraad om het einde van de winter te halen, en wordt er, net als in de Europese Unie, gewerkt aan plannen om de afhankelijkheid van Rusland te beperken.

Continue diplomatieke onderhandelingen

Ondertussen blijven Oekraïne en Rusland in gesprek. Dat wijst er volgens Crump op dat beide landen nog steeds geïnteresseerd zijn in een diplomatieke uitweg. In het VRT Nieuws (13 maart) vertelt ze dat die uitweg wel een ‘zeer ingewikkelde balanceeract’ is. “Het conflict lijkt op beide fronten, zowel militair als diplomatie in een patstelling te zitten”, zegt ze. “Dat is geen toeval. Beide partijen hopen op militair vlak nog wat meer overwinningen te boeken, om die dan te kunnen gebruiken om op diplomatiek niveau toegevingen te kunnen afdwingen.”

Toch is er hoop. Crump wijst erop dat de eisen van zowel Oekraïne als Rusland iets zijn opgeschoven. “Wat de Russische president Poetin in het begin zei over dat grote Russische rijk dat hij voor ogen had en zijn idee over een snelle regimeverandering in Oekraïne, die dingen lijken nu wat verder weg. Anderzijds heeft de Oekraïense president Zelensky gezegd dat het ook bespreekbaar is om het idee van een mogelijk NAVO-lidmaatschap voor zijn land van tafel te halen en Oekraïne mogelijk als een neutraal land met veiligheidsgaranties te beschouwen.” Ook hamert Poetin niet meer op het vervangen van het Oekraïense regime, zegt Crump bij EenVandaag (14 maart). Bovendien wordt er door subgroepen aan definities gewerkt. “Dat veronderstelt dat er al over bepaalde thema’s wat concreter onderhandeld gaat worden, dat er ook aan een tekst gewerkt wordt.” Al is de kans groot dat het nog steeds gaat om een tijdelijke wapenstilstand en humanitaire corridors.

Het uitblijven van een staakt-het-vuren is echter een minder hoopvol teken. “Als je echt serieus onderhandelt, is er minimaal een staakt-het-vuren om even een mogelijkheid tot bezinning te geven en dat hebben we tot nu nog niet gezien”, aldus Crump bij het VTR Nieuws. Ook waarschuwt ze ervoor dat het mogelijk is dat Rusland de onderhandelingen gebruikt als propagandamiddel. Een aanwijzing hiervoor is het feit dat de Russische minister van Buitenlandse zaken in Antalya zei dat hij geen mandaat heeft om het over humanitaire corridors te hebben. Bij Goedemorgen Nederland (15 maart) zegt Crump hierover: “Dat suggereert, ten eerste, dat Poetin de touwtjes op dat front nog flink in handen heeft, en, ten tweede, dat het onderhandelen meer een propagandastunt is vanuit de Russen. Die kunnen zeggen: ‘Wij zijn met een vredesmissie bezig en wij proberen vrede te stichten’, dan dat er echt serieus naar een vredesakkoord gezocht wordt.”

Europese olieboycot

Donderdag 24 maart praten de EU-leiders over een mogelijk vijfde sanctiepakket waarbij ook een verbod op de import van Russische olie op tafel ligt. Volgens premier Rutte kan de EU nu nog niet zonder Russisch gas en olie. Laurien Crump vertelt bij Geld of je leven (21 maart) dat de boycot wel echt een discussiepunt is. "Je ziet met name dat de Baltische landen en Polen, die natuurlijk zich ook dicht bij de frontlinie van de oorlog in Oekraïne begeven, daar erg op hameren." Dit geldt juist weer niet voor Duitsland. "Die zijn voor de helft afhankelijk van Russische olie en zetten echt voet op de rem. Dat betekent dat het op korte termijn heel erg onwaarschijnlijk is dat het embargo op Russische olie er komt binnen de EU, simpelweg omdat meerdere lidstaten er te veel van afhankelijk zijn."

Alhoewel er op lange termijn wel verschuivingen plaatsvinden naar een mindere afhankelijkheid van Russisch gas en olie, leidt het op de korte termijn niet tot een directe boycot, zagen we in het RTL Z Nieuws (25 maart). Daar zei Crump dat dat een verstandige keuze is. Aan de ene kant zou Oekraïne erg geholpen zijn met een boycot, aan de andere kant moeten de Europese landen ook denken aan hun eigen energiebehoefte. "En dat er ook problemen kunnen ontstaan met de nationale veiligheid, met bepaalde industrietakken." Maar, zegt ze ook, "het is wel zo dat de NAVO-landen hebben gezegd dat dit conflict een heel andere aard zal krijgen als Poetin ook chemische en biologische wapens gaat gebruiken." De Verenigde Staten hebben ondertussen aangekondigd dat er meer vloeibaar gas aan Europa zal worden geleverd.

Drie toppen in Brussel

Een dag eerder, 24 maart, vonden er drie topontmoetingen plaats in Brussel: die van de NAVO, G7 en de EU. In totaal kwamen 37 staatshoofden naar de Belgische hoofdstad, waaronder de Amerikaanse president Biden. "Er worden eigenlijk ongekende maatregelen genomen", zegt Crump bij BNR Radio (24 maart). "Op de NAVO-top vandaag zal ook besloten worden om het aantal eenheden richting de oostflank te verdubbelen, en Poetin bereikt nu dus eigenlijk precies het tegenovergestelde van wat hij had gehoopt. De NAVO is eensgezinder en solidairder dan ooit."

Crump vervolgt: "Wat er ook wordt besproken, is hoe het met die NAVO-troepen verder moet." Uiteindelijk bleek dat de wereldleiders zich wat betreft gerichte acties op de vlakte hielden. Volgens Crump is dat een verstandige keuze, zeker omdat ze aan het begin te veel in hun kaarten hebben laten kijken, vertelt ze bij Dit is de dag (24 maart). "Wat meer onzekerheid daarover, en ook wat meer onzekerheid over wapenleveranties, waarover zowel vanuit de EU als vanuit de NAVO telkens vrij expliciet is gesproken, zou mij ook een goed idee lijken."

Focus op Oost-Oekraïne?

Diezelfde dag liet Rusland weten dat 'het eerste deel van de vredemissie' was geslaagd, en dat het zich op het oosten van Oekraïne gaat focussen. Een opmerkelijke wending, die Crump niet helemaal overtuigt. "Het meest realistische scenario is dat de gevechten nog even doorgaan en dat de Russen kijken of ze de overhand kunnen krijgen", zegt ze tegen het RTL Nieuws (26 maart). "Ze willen in ieder geval Marioepol veroveren en ook Kyiv." Dat komt niet overeen met de Russische boodschap. "Ze zullen waarschijnlijk niet stoppen voor ze minimaal in handen hebben wat ze willen, zodat ze een grote troef hebben aan de onderhandelingstafel."

Ondertussen worden de vredesonderhandelingen hervat. Crump bemerkt vanuit Oekraïne een welwillende reactie op de koerswijziging van de Russen. "Je ziet dat er aan Oekraïense kant wordt gezegd: 'Wij zijn bereid om over de Donbas te praten'. Dus op dat hele cruciale punt lijken beide partijen nu iets meer naar elkaar toe te groeien", zegt ze bij Goedemorgen Nederland (28 maart). De onderhandelingen worden gevoerd in Turkije, een geloofwaardige bemiddelaar, aldus Crump, "omdat [het land] enerzijds NAVO-lid is, maar anderzijds niet meedoet aan alle sancties tegen Rusland."

Russische terugtrekkingen

Bij de onderhandelingen in Turkije zijn verschillende nieuwe ontwikkelingen ontstaan. Bij Tijd voor Max (28 maart) zet Crump deze op een rijtje: "Enerzijds lijken de Oekraïense onderhandelaars nu echt zwart op wit te hebben gezet dat ze bereid zijn tot een neutraal Oekraïne, dat het dus niet tot de NAVO toetreedt, wat voor de Russen essentieel is. Anderzijds hebben de Russen gezegd dat ze hun militaire activiteiten in het noorden van Oekraïne zullen staken."

Het is echter al snel na deze concessies duidelijk dat vooral de Russische toezeggingen niet helemaal te vertrouwen zijn. "Vandaag zie je dat bij de stad Chernihiv in het noorden van Oekraïne die militaire activiteiten juist zijn toegenomen", zegt Crump. "De Russen zeggen nu dat er gisteren toch geen doorbraak was in de onderhandelingen en de Oekraïeners beginnen steeds meer te denken dat de Russen tijd proberen te winnen om toch op militair vlak nog wat meer voortgang te boeken." Helaas past dit volgens Crump helemaal in het bredere plaatje van de oorlog. "Het is eigenlijk steeds hetzelfde patroon: een stap vooruit, bijna weer een hele stap achteruit."

Later in de week lijken Russische troepen zich wel terug te trekken uit Kyiv, maar ook hierover blijft Crump sceptisch. "Nu lijken ze wel troepen terug te gaan trekken, maar dat is eerder om ze te hergroeperen en ze vervolgens in de Donbas in te zetten, waar ze nu zelfs ook Russische soldaten uit Georgië in willen zetten", zegt ze bij VRT Radio 1 (1 april). Het gaat dus vooralsnog voornamelijk om een verschuiving van troepen in plaats van een echte terugtrekking. "Het is duidelijk dat de Russen zich steeds meer op de Donbas aan het concentreren zijn."

Nieuwe sancties

Bij hun vertrek uit Boetsja, een voorstad van Kyiv, lieten de Russen de lichamen van honderden vermoorde burgers achter. Een ongekend bloedbad. Het Westen reageerde met de aankondiging van nieuwe sancties, waaronder een invoerverbod op kolen uit Rusland. Iedere klap die je kunt uitdelen is er eentje, zegt Cump tegen het RTL Nieuws (4 april). Maar “als je de oorlogskas van Poetin niet meer wilt spekken, dan kun je met een importstop van olie en gas Rusland keihard raken” en dat zit er voorlopig niet in.

Ook zetten meerdere Europese landen Russische diplomaten uit. Tot nu toe zijn er in totaal zo’n 250 diplomaten uitgezet, waaronder 17 uit Nederland. De reden die veel landen geven is dat het gaat om Russische spionnen en dat ze de veiligheid van (politiek actieve) Oekraïense vluchtelingen willen zekerstellen. In het verleden hebben Russische agenten politieke vijanden omgebracht, waaronder Georgiërs in Duitsland.

In NOS Met Het Oog Op Morgen (6 april) vertelt Crump dat ook de diplomaten die Nederland zijn uitgezet hoogstwaarschijnlijk spionnen waren. “Het ministerie van Buitenlandse Zaken en minister Hoeksta zijn ook getipt door de AIVD dat deze mensen gespioneerd hebben, en dat ook al langer deden. Volgens schattingen is het ook zo dat bijna een derde van de Russische diplomaten ook werkt voor de inlichtingendiensten, dus wat dat betreft zijn waarschijnlijk nog niet alle spionnen het land uit gezet. Wat het nu bijzonder maakt is dat het ook echt concrete zorgen zijn over de veiligheid in Nederland”.

Volgende fase

Het lijkt erop dat er een nieuwe fase aanbreekt in de oorlog, beaamt Crump bij EenVandaag (11 april). Poetin heeft zijn zinnen gezet op het zo snel mogelijk innemen van de Donbas, ook als daar nog meer geweld bij komt kijken. "Daar bereidt Poetin zijn bevolking op voor, zie je in de Russische media. Dat is een totaal andere boodschap dan aan het begin van de oorlog. Toen was de boodschap dat het Russische leger Kyiv wel even zou binnenmarcheren." Ook het recentelijk aanstellen van nieuwe militairen duidt hierop volgens Crump: "Er is een nieuwe generaal aangesteld, die ook in Syrië actief was. Daar was het zijn tactiek om de bevolking in steden letterlijk uit te roeien. Dus de gruwelpraktijken die we in Mariupol hebben gezien gaan we in de hele Donbas zien."

De reden voor deze nieuwe fase is de nabijheid van 9 mei, de dag waarop in Rusland de overwinning op Nazi-Duitsland wordt gevierd. "Poetin is gevoelig voor data, daarom is hij ook de oorlog pas begonnen na de Olympische Winterspelen. Als hij de Donbas binnen kan slepen voor 9 mei, zal hij dat zeker doen. Maar hij gaat zich zeker niet terugtrekken als het niet voor die datum lukt", aldus Crump.

Finland en Zweden willen bij de NAVO

Finland en Zweden zijn sterk aan het overwegen om lidmaatschap voor de NAVO aan te vragen. De twee landen zijn van oudsher gesteld op hun neutraliteit, maar willen ook koste wat het kost een vergelijkbare Russische invasie vermijden. "Oekraïne kan nu niet rekenen op verdediging door NAVO-landen, omdat het land niet in de NAVO terechtkwam. Dat willen Finland en Zweden voor zijn", zegt Crump bij de NOS (13 april).

Een officiële aankondiging is echter wel gevaarlijk, want de NAVO vormt de grootste bedreiging voor Rusland. "Het Westen moet inzien dat Poetin daar serieus over is, of het nu terecht is of niet. Mogelijke uitbreiding van de NAVO is precies die rode lijn waarom hij ook de oorlog in Oekraïne begonnen is", legt Crump uit. NAVO-lidmaatschap kan dus meer bescherming bieden, maar het indienen van de lidmaatschapsaanvraag door Zweden en Finland kan ook tot meer agressie leiden.

Rusland reageert op de geruchten over de Finse toetreding tot de NAVO met de belofte om de grens met Finland militair te versterken en de niet-nucleaire status van de Baltische staten te laten vervallen. "De Russen moeten wel reageren, want als Finland toetreedt tot de NAVO, wordt de grens tussen Rusland en de NAVO met 1300 kilometer verlengd. Rusland moet tonen dat dit niet onbeantwoord zal blijven", zegt Crump bij De Wereld Vandaag (14 april). 

Nieuw Russisch offensief

Met de aankondiging van een groot Russisch offensief in de Dobasregio is de nieuwe fase van de oorlog ondertussen officieel aangebroken. "[Er is] een front van 300 tot 400 kilometer, er worden allerlei soorten wapens ingezet, er zijn 76 battalions met elk 800-1000 soldaten actief en er worden vanuit de lucht bombardementen verwacht," vertelt Crump bij RTL Z Nieuws (19 april). "Dit duidt een gevecht aan dat lang kan duren over de hele linie in de Donbas."

Het is het grootste offensief wat we tot nu toe hebben gezien in de oorlog in Oekraïne, aldus Crump, en het zal een bloedige strijd opleveren. Voor beide partijen is de overwinning dan ook nog lang niet in zicht. "Het verschil tussen de Oekraïense en Russische strijdkrachten is het moreel; daar ontbreekt het in Rusland wel aan. Er zijn nog steeds strijdkrachten die overlopen. Op dat front hebben de Oekraïeners dus een voorsprong, maar het is totaal geen gelopen race."

Verrassende toespraak

Voorafgaand aan 9 mei werd in het Westen gevreesd voor de toespraak die Poetin op deze Russische feestdag, waarop de overwinning in de Tweede Wereldoorlog wordt herdacht, zou geven. Deze angst bleek echter niet terecht: een nieuwe oorlogsverklaring, annexatie of dreiging met kernwapens bleef uit. "Je zou kunnen stellen dat deze toespraak een anticlimax is en dat het lijkt alsof Poetin zijn knopen telt en beseft dat er aan zijn kant niet meer te escaleren valt", zegt Crump in VRT Nieuws (9 mei). "Ik denk dat dit niet zozeer zijn geprefereerde strategie is, maar dat hij eigenlijk niet veel anders meer kan." 

Wat in de toespraak wel naar voren kwam waren de zorgen over de veiligheid van Rusland, die volgens Crump terecht zijn. "Wij zeggen wel dat de NAVO niet van plan is om Rusland binnen te vallen, maar voor veel Russen en voor Poetin voelt dat anders als er zoveel van je land grenst aan een militair bondgenootschap dat is opgericht 'to keep the Russians out'."

Poetin lijkt met deze boodschap ook nieuwe steun te zoeken voor de invasie. "Hij presenteert de Russen niet als daders, maar als slachtoffers. Het zou kunnen dat de speech in dat perspectief een bijdrage heeft geleverd aan de Russische steun voor het offensief in Oekraïne", aldus Crump.

Olieboycot

De EU komt over een paar dagen met een besluit over definitieve oliesancties tegen Rusland. Bij radioprogramma Spraakmakers (24 mei) vertelt Crump dat het al lang duurt voordat er nieuwe en vooral concrete sancties vanuit de EU komen. "De Verenigde Staten kondigden deze sancties al in maart af. Het is voor hen natuurlijk ook makkelijker omdat het hen minder kost, maar ik denk dat energiesancties het enige is wat Poetin echt hard zal raken."

Welke sancties er precies gaan komen is vooralsnog onduidelijk. "Het zal nog wel even duren voordat het rond is en we weten hoe die sancties er precies uit gaan zien. Ook ligt Viktor Orbán, de premier van Hongarije, nog dwars, maar het wordt hoog tijd dat de sancties er komen", aldus Crump. Uiteindelijk stemde ook Orbán in met een olieboycot. Aan het einde van dit jaar wordt de maritieme import vrijwel geheel stopgezet.

Graantekort

Sinds de Russische inval zijn de Oekraïense havens gesloten. Dat levert grote problemen op, hoofdzakelijk omdat Oekraïne ook wel 'de graanschuur van de wereld' wordt genoemd. Op dit moment ligt er voor zo'n 8 miljard euro aan graan vast en dit leidt tot enorme hongersnood.

Vanuit verschillende hoeken klinkt een pleidooi voor extra sancties om het graan te kunnen exporteren. "Dit zou de druppel kunnen zijn voor escalatie", zegt Crump bij Dit is de dag (31 mei). "Anderzijds zie je toch dat er zo voorzichtig mogelijk wordt geprobeerd om Oekraïne te steunen zonder een grens over te gaan."

Crump waarschuwt voor te veel Westerse redeneringen als het gaat om de beslissingen van Poetin. "We hebben de afgelopen drie maanden gezien dat een verstandige analyse vaak ontbreekt, en dat hij dingen onderneemt die haast op het irrationele af gaan. Het is afgrijselijk, maar miljoenen mensen die honger lijden is voor Poetin natuurlijk een enorm groot drukmiddel." Rusland, Oekraïne en de NAVO zullen volgens Crump allemaal flink moeten schuiven als ze een diplomatieke oplossing willen vinden en een gewapend conflict willen voorkomen.

Honderd dagen oorlog

Vrijdag 3 juni was het precies honderd dagen geleden dat Rusland Oekraïne binnenviel. De oorlog is ondertussen compleet veranderd. "Ik denk dat wij de gevolgen nu veel meer voelen", zegt Crump bij de podcast De dag (3 juni), "bij de benzinepomp en in de supermarkt bijvoorbeeld." Ook de situatie in Oekraïne is anders. "Eerst was er nog de reële angst dat Poetin Kyiv zou innemen en dat premier Zelensky het niet zou overleven. Nu lijkt de oorlog zich toch te beperken tot de Krim en de Donbas-regio."

De ontwikkelingen zorgen er ook voor dat het Westen van positie is veranderd. "De eenheid van de eerste dagen is verzwakt", vertelt Crump aan de NOS (3 juni). "Toen was ook in het Westen de angst groot dat in Kyiv een legitiem gekozen leider met geweld uit de weg zou worden geruimd. Dat ging zelfs voor de Hongaarse premier Orbán te ver. Inmiddels staat er minder op het spel, het gaat niet meer om 'het redden van een democratie'."

Crump ziet dat de retoriek in het Westen steeds feller wordt. Hierdoor zal de oorlog volgens haar langer duren: "Je gooit zout in de wonden van Poetin en daarmee breng je onderhandelingsmogelijkheden verder weg."

Blijven praten

Bij het radioprogramma Spraakmakers (9 juni) is Laurien Crump te gast om mee te praten over de stelling 'het westen moet blijven praten met Poetin', nadat de Poolse president Duda opriep om niet meer met Poetin in gesprek te gaan. "Alle diplomatieke kanalen moeten worden opengehouden", zegt Crump. "Het westen stuurt wapens en doet mee aan allerlei sancties, maar het zijn Oekraïense burgers en soldaten die daar sneuvelen."

Ook waarschuwt Crump dat met het zicht op de lange termijn het bereiken van oplossingen zoals een akkoord veel moeilijker wordt wanneer de gesprekken nu al worden gestaakt, en dat het daarom beter is om nu nog zo veel mogelijk opties open te houden. "Ik vind het te makkelijk gezegd om nu te stoppen met praten, dat gaat uiteindelijk ten koste van de Oekraïners zelf", aldus Crump. 

Belegering van Severodonetsk

De volledige inname van de stad Severodonetsk in het oosten van Oekraïne lijkt nog maar een kwestie van tijd. De Oekraïense president Zelensky waarschuwde al dat de slag om deze stad een vreselijke menselijke tol zal eisen.

Bij de De Wereld Vandaag (15 juni) vertelt Crump over de situatie in Severodonetsk. "Mensen kunnen de stad niet meer uit, er is een groot watertekort en volgens de VN is het een kwestie van tijd voordat mensen zullen omkomen van de honger en dorst", zegt Crump. Er wordt gesproken over een mogelijke menselijke corridor zoals in Marioepol, maar tot nu toe zitten de burgers vast. Op 25 juni gaf Oekraïne Severodonetsk op.

Symbolische betekenis Severodonetsk

Severodonetsk heeft vooral een grote symbolische betekenis voor de Russen. "Als Severodonetsk valt hebben de Russen eigenlijk de hele regio Loegansk in handen. Dat heeft qua moreel een grote invloed op zowel de Russische als de Oekraïense soldaten", legt Crump uit. "De bezetting van de hele Donbas komt zo steeds weer een stap dichterbij."

Hoewel het lastig blijft om voorspellingen te doen vanwege de ongrijpbaarheid van Poetin, denkt Crump niet dat hij zich weer zal richten op het innemen van heel Oekraïne als de Donbas in Russische handen is. "Daarvoor moet Poetin de totale oorlog afkondigen terwijl hij juist het idee wil hooghouden dat dit een bevrijdingsoperatie is, hoe gek dat ook voor ons klinkt."

Groen licht voor Oekraïne als kandidaat-lid EU

Vorige week werd bekend dat Oekraïne wat Nederland betreft kandidaat-lid van de EU mag worden. Bij Nieuws en Co (17 juni) vertelt Crump wat deze nieuwe stap symboliseert. "De Oekraïners hebben het gevoel dat zij vechten voor de Europese vrede en veiligheid. Als de EU hen nu had afgewezen, was dat echt een klap in het gezicht van de Oekraïners geweest." 

In Oekraïne zal er echter nog flink wat moeten veranderen, wil het land officieel toetreden tot de EU. "Een land dat in oorlog is mag sowieso niet toetreden tot de EU", legt Crump uit. "Ook zal de oorlog waarschijnlijk zorgen voor een verzwakte infrastructuur en persvrijheid."

Het is niet ongebruikelijk dat een land decennialang kandidaat-lid is; Turkije is dat bijvoorbeeld al sinds 1999. Volgens Crump is het mogelijk dat het ook voor Oekraïne zo lang zal duren: "Ik denk dat Oekraïne na deze oorlog nog een langere weg heeft te gaan dan het voor de oorlog had."

Oekraïne en Moldavië officieel kandidaat-leden EU

Op 23 juni werd bekendgemaakt dat zowel Oekraïne als Moldavië officieel kandidaat-leden van de Europese Unie werden. Charles Michel, de voorzitter van de Europese Raad, noemde dit een historisch moment. Bij de Franse EURadio (24 juni) vertelt Crump wat dit betekent voor de EU.

Crump verwacht ook nieuwe uitdagingen voor de Europese Unie, die zich nu oostwaarts uitbreidt. Het zwaartepunt van de Unie komt daardoor op een andere plek te liggen. Bovendien zullen de gevolgen van de oorlog ook op financieel vlak impact maken. "Als Oekraïne over twintig jaar echt lid is, zullen ze de nasleep van de huidige oorlog nog steeds voelen en zal de EU ze moeten subsidiëren." 

Turkije staakt verzet tegen toetreding Finland en Zweden tot NAVO

Na aanvankelijke weigering en uitgebreide diplomatieke onderhandelingen staakte Turkije op 28 juni het verzet tegen de toetreding van Finland en Zweden tot de NAVO, op dezelfde dag dat Severodonetsk in de handen van de Russen valt. Alle NAVO-landen moeten nu nog afzonderlijk toestemming geven, en of het Turkse parlement ook instemt is nog onduidelijk. 

In Spraakmakers (30 juni) vertelt Crump dat de NAVO-toetreding haar zorgen baart. “Met name de nieuwe grens tussen de NAVO en Rusland van 1300 kilometer vind ik zorgelijk”, zegt Crump. “Daardoor neemt de kans op grensconflicten of dingen die per ongeluk uit de hand lopen en escaleren, enorm toe.”

Verdwijnen van een bufferzone

Met de toetreding van Finland en Zweden verdwijnt de neutrale bufferzone tussen Rusland en de NAVO, die volgens Crump ook voor de NAVO prettig was. Tijdens de Koude Oorlog speelden de twee landen namelijk een bemiddelende rol, die Rusland door hun toetreding in de toekomst niet meer geloofwaardig zal vinden.

“Door toe te treden tot de NAVO zeggen Finland en Zweden: wij horen bij het Westerse bondgenootschap dat ooit is opgericht ‘to keep the Russians out’”, legt Crump uit. “Je krijgt nu een heel zwart-wit beeld in Europa, en waar blijft dat grijze gebied dat je juist nodig hebt om conflicten in vreedzame banen te leiden?”

Poetin: “Spanningen gaan oplopen”

Ondertussen waarschuwt Poetin dat de NAVO-toetreding van Finland en Zweden ervoor zal zorgen dat de spanningen tussen Rusland en de westerse landen hoger gaan oplopen. Wat hij daar precies mee bedoelt weet Crump niet. “Hij houdt dat een beetje vaag omdat hij zelf, denk ik, ook nog niet weet wat er precies gaat gebeuren.”

“Het zal betekenen dat hij op andere plekken wapens gaat neerzetten, misschien ook kernkoppen, en dat hij het offensief in Oekraïne wellicht zal opvoeren naar gebieden die meer richting het Westen liggen”, denkt Crump. “Poetin zal in ieder geval een vuist willen maken, zodat de NAVO het niet in zijn hoofd haalt om die oorlog met Rusland wél aan te gaan.”

Aanval op de Krim

Op 9 augustus zijn op de Krim negen Russische militaire vliegtuigen vernietigd in een reeks explosies. Waarschijnlijk zit Oekraïne hier achter, al heeft het land de aanval niet opgeëist. "Het is een gevoelige slag voor Poetin dat het schiereiland, dat hij al sinds 2014 als Russisch grondgebied beschouwt, nu ook wordt aangevallen", vertelt Crump bij het radioprogramma Langs de Lijn en Omstreken (10 augustus).

Alhoewel Oekraïne hierdoor niet ineens aan de winnende hand is, is het wel symbolisch veelzeggend. "Dit betekent dat het de Oekraïeners niet meer alleen gaat om het overeind houden van Oekraïne, zoals het was begin februari, maar dat ze het hele land inclusief de Krim terugeisen."

Ook is het voor het imago van de Russen een behoorlijke steek. De Russische minister van Defensie spreekt daarom vooralsnog van een 'incident'. "Het kan goed dat dit zorgt voor verdere escalaties", zegt Crump. "Het toont aan dat Oekraïne een plan en militair materieel heeft, en dat de Russen niet alles op orde hebben. Dat geeft de Oekraïeners hoop om door te gaan."

Finland is goed voorbereid op een Russische aanval

Nu Finland officieel wil toetreden tot de NAVO, moet het afscheid nemen van zijn voorheen neutrale status. "Finland is een land dat 70 jaar lang neutral geweest," vertelt Crump bij Nieuwsuur (20 augustus), "en zich nu opeens gaat aansluiten bij een bondgenootschap dat door Rusland echt als de grote vijand wordt gezien."

Het land is al eerder binnengevallen door Rusland, en is vandaag de dag goed voorbereid op nog een aanval. Zo heeft Finland het grootste leger van Europa en zijn overal in het land schuilkelders.

Tweede Koude Oorlog?

De huidige situatie wordt weleens 'de tweede Koude Oorlog' genoemd, maar daar is Crump het niet mee eens. "Ik denk dat de huidige situatie minder voorspelbaar is dan de Koude Oorlog, juist omdat je met de toetreding van Finland en Zweden tot de NAVO veel minder neutrale landen hebt", legt ze uit.Crump herhaalt dat de wereld volgens haar steeds meer zwart-wit wordt. "De mogelijke grijze gebieden die neutrale landen kunnen vormen worden steeds kleiner, wat ook de rol van bemiddelaar in toekomstige onderhandelingen steeds ingewikkelder maakt." 

Een nieuwe toespraak

Op 21 september kondigde de Russische president Poetin in een nieuwe televisietoespraak een nieuwe gedeeltelijke militaire mobilisatie af. Volgens Crump zorgt de opmars van het Oekraïense leger voor veel nieuwe spanning in het Kremlin.

Tijdens de toespraak kondigde Poetin eveneens 'referenda' in vier bezette gebieden aan. Overgebleven burgers zouden mogen stemmen over de annexatie door Rusland. Poetin mag wettelijk gezien alleen reservisten inzetten op Russisch grondgebied, dus als de vier gebieden volgens het Kremlin straks bij Rusland horen, beschikt Poetin over alle mogelijke middelen om ze te verdedigen.

Nucleaire dreiging

Poetins dreigement om "alle beschikbare middelen" in te zetten als het Westen Russisch grondgebied blijft bedreigen moet dan ook in de context van deze aankomende referenda en de nieuwe militaire mobilisatie gezien worden, zegt Crump tegen de NOS (21 september). "We zien hier een president die in het nauw gedreven is", laat ze weten. "Hij zal er geen genoegen mee nemen als hij met minder uit de oorlog komt dan waarmee hij is begonnen."

Ook geeft het hem een directe reden om hard toe te slaan. "Als er gevochten wordt in gebieden die het Kremlin straks als Russisch beschouwt, ziet Moskou dat als aantasting van het bestaansrecht van Rusland", legt Crump uit.

In de televisietoespraak beschuldigde Poetin het Westen ook van 'nucleaire chantage'. Als de ingenomen gebieden straks bij Rusland horen kan de nucleaire optie wel op tafel komen, denkt Crump. "Hij zal niet zomaar een nucleair wapen uit de kast trekken, maar wil ook geen gezichtsverlies lijden."

Noorwegen verhoogt de staat van paraatheid

Op 31 oktober verhoogde Noorwegen de staat van paraatheid van het leger. Dit komt nadat zeven Russen opgepakt werden omdat ze dronebeelden maakten van militair materiaal, luchthavens en energie-infrastructuur en op de universiteit van Tromsø een Russische spion met een valse identiteit onderzoek deed naar het Noorse veiligheidsbeleid in het Arctische noorden. De premier sprak dan ook van de meest alarmerende veiligheidssituatie in decennia. 

Volgens Crump is het niet vreemd dat Noorwegen hier zo sterk op reageert. "Noorwegen vindt Rusland een onvoorspelbare buur", legt Crump uit in De Morgen (2 november). "Niemand kan op dit moment goed inschatten waartoe Poetin in staat is als hij verder in het nauw gedreven wordt. Door het leger klaar te houden, bereidt Noorwegen zich alvast op het slechtste voor."

Alleen NAVO-lidmaatschap voor Finland?

Turkije dwarsboomt de NAVO-toetreding van Zweden en Finland nog steeds. Tot voorheen hebben de landen altijd gezegd alleen samen lid te willen worden, maar mogelijk gaat Finland nu toch ook voor het lidmaatschap als Zweden niet wordt toegelaten. Opmerkelijk, vindt Laurien Crump. “Het is echt een U-turn ten opzichte van het verleden”, zegt ze in De Nieuws BV (26 januari 2023). “Het ligt totaal niet in lijn met hoe Finland zich tot nu toe heeft opgesteld – Finland en Zweden zijn de hele tijd solidair geweest.”

De draai levert Finland wellicht sneller een NAVO-lidmaatschap op, denkt Crump. “Het zou alleen een beetje voorbarig zijn, want in mei zijn er verkiezingen in Turkije, dus Erdogan wil nu eventjes een vuist maken.”

Met zijn houding geeft Finland Erdogan te veel invloed, zegt ze. “Door deze mogelijkheid te noemen, geven de Finnen Erdogan ook de ruimte om Zweden en Finland tegen elkaar op te stoken en een veto uit te spreken tegen het Zweedse NAVO-lidmaatschap en Finland wel toe te laten.” Begin februari kwam Finland terug op zijn uitspraken.

Zelensky’s succesvolle tour langs westerse landen

Eerder probeerde Europa angstvallig de balans te bewaren tussen Oekraïne steunen en Rusland niet provoceren. Maar, zegt Laurien Crump bij BNR Nieuwsradio (9 februari 2023), “sinds er deze weken van defensief naar offensief is verschoven, is deze balans naar de andere kant overgeslagen.” Ze wijst op de bespreekbaarheid van het leveren van zwaarder materiaal zoals gevechtsvliegtuigen. Ook tijdens het bezoek van Zelensky aan het Europees Parlement was deze nieuwe werkelijkheid merkbaar.

“Oekraïne zál lid worden van de Europese Unie”, zo sprak Zelensky het Europees Parlement toe. Hij werd met open armen ontvangen en zijn toespraak vond weerklank, zag Crump. Van de voorzitter van het parlement kreeg hij de Europese vlag uitgereikt, terwijl het Europese volkslied werd gespeeld. “En dat lijkt dan wel symboliek, maar het zegt ook iets over hoe ontvankelijk men is voor zijn retoriek.”

Hoewel het helemaal geen feit is dat de oorlog om heel Europa gaat, groeit toch het idee dat Oekraïne in de frontlinie ligt van een gevecht rond de vrede en vrijheid van het westen, zegt Crump. “En het feit dat wij dat nu al zo beleven, daar heeft Zelensky al ontzettend veel winst geboekt. Dat betekent dat wij zullen denken: wij zijn ook betrokken bij deze oorlog, dus we moeten meer gaan leveren en dat is precies het doel dat Zelensky probeert te bereiken.”

Vredesvoorstel China

China liet weten te werken aan voorstellen voor vredesonderhandelingen. “We moeten ons daar niet al te veel van voorstellen”, zegt Crump bij BNR Nieuwsradio (20 februari 2023). Hoewel China het enige land is dat volgens haar enige invloed op Rusland kan uitoefenen, verwacht ze dat de Chinese voorstellen niet veel verder komen dan gemeenplaatsen en “een paar algemene uitspraken”.

Crump denkt dat China met het plan komt om een imago van vredesstichter te creëren. Tegelijkertijd wil het land een wig drijven tussen Europa en de Verenigde Staten. “Ze hebben wel met Europa gesproken,” vertelt Crump, “maar dat niet met de VS gedeeld.”

Officieel kiest China geen partij, maar indirect lijkt het dat wel degelijk te doen. Als het vredesvoorstel niets oplevert, verwacht Crump dat het land Rusland expliciet gaat steunen om een doorbraak te forceren. “Wat China niet wil is dat Oekraïne gaat winnen met westerse wapens en dat het als een Amerikaanse overwinning op Poetin geframed wordt. Dat is in het nadeel van China.”

Nieuwe ‘troonrede’ van Poetin

Op 21 februari 2023 gaf Poetin wederom een toespraak. Een jaar geleden verklaarde hij Donetsk en Loegansk, zelfverklaarde volksrepublieken die gedeeltelijk op Oekraïens grondgebied liggen, onafhankelijk, dus de verwachtingen waren gespannen. Zou Poetin Oekraïne nu volledig de oorlog verklaren?

Poetin zei wel het New START-verdrag met de Verenigde Staten op, waarin het bezit van kernwapens wordt begrensd, maar leek zich verder vooral op de Russische bevolking te richten. “Hij speelt een plaat die we vaak hebben gehoord opnieuw af”, laat Crump weten aan De Correspondent (24 februari 2023). “Een verhaal over nazi’s. Het Westen dat ten oorlog is getrokken. Oekraïne noemt hij expliciet ‘een stormram van het Westen’. Een verhaal over westerse decadentie en homoseksuelen die met elkaar trouwen. Dat is niks nieuws.”

Analyse: één jaar oorlog in Oekraïne, is er een einde in zicht?

Op 24 februari 2023 was het één jaar geleden dat Rusland Oekraïne binnenviel. “Aan de Russische kant zit een volstrekt nihilistische president,” zegt Laurien Crump op UU.nl (23 februari 2023), “die zijn eigen volk eindeloos als kanonnenvoer naar het front zal sturen.” Aan de westerse kant ziet ze echter ook geen exitstrategie. “Westerse regeringsleiders, zoals Joe Biden, maar ook Mark Rutte, verkondigen expliciet dat ze Zelensky en Oekraïne tot het einde zullen steunen én dat Zelensky mag bepalen wanneer het eindigt. Dat einde zou wel eens heel bitter kunnen zijn.”

“En hoe langer de oorlog duurt en hoe hoger de inzet, hoe gevaarlijker, ook voor ons”, waarschuwt Crump. “Bovendien speelt het Poetin in de kaart: voor een despoot is er niets beter om zijn bevolking onder de duim te houden dan gezamenlijk vijandsbeeld. Hoe offensiever het Westen zich richting Rusland opstelt, hoe makkelijker Poetin dat beeld weet te schetsen en hoe meer hij de duimschroeven op het thuisfront kan aandraaien.”

Crump ziet wel een parallel met de oorlog in Afghanistan (1979-1989). Een zorgwekkend toekomstperspectief, vindt ze. “De Russen zaten daar tien jaar lang en de Taliban vecht nu nog steeds met de wapens die de Amerikanen in de jaren tachtig aan de Afghaanse Mujahedeen hebben geleverd. Dat vind ik in alle opzichten een angstaanjagend vooruitzicht, ook voor Oekraïne.”

“Het is nodig om beide partijen aan tafel te krijgen. Daarvoor zullen buitengewoon pijnlijke compromissen moeten worden gesloten. Enerzijds moeten er veiligheidsgaranties aan Oekraïne worden geboden, maar geen NAVO-lidmaatschap. Anderzijds moet er een compromis komen over de status van de Donbas en de Krim, dat Poetin binnen Rusland als overwinning kan verkopen. Als hij dat niet kan, zal hij niet akkoord gaan.”