Misogyne treitercampagnes en feminisme: de strijd rond Captain Marvel
In gesprek met Dan Hassler-Forest over fancultuur en internethaat
Captain Marvel, de eerste Marvel-film met een vrouwelijk superheld in de hoofdrol, trekt momenteel volle zalen in de bioscoop en krijgt goede kritieken. Ondertussen is er op het internet een strijd gaande tussen mensen die de film roemen als “feministisch meesterwerk” en een groep boze misogyne “fanboys” die de sterren van de film bestoken met treitercampagnes omdat zij de film zien als “progressieve propaganda”. In hun ogen is de “feministische boodschap” belangrijker dan de film zelf, en probeert Marvel de andere (witte, mannelijke) helden als zwakker af te schilderen om dit doel te bereiken.
We spraken dr. Dan Hassler-Forest (Media and Performance), over de internet-hetze: “Het gaat uiteindelijk om welke groep zich eigenaar mag noemen van deze vorm van popcultuur, en er zeggenschap over krijgt.”
Financiën of feminisme?
Dan Hassler-Forest nuanceert de discussie rondom Captain Marvel: “We moeten ook niet overdrijven: in de eerste 17 Marvel-films stond steeds een witte man centraal, en twee van de in totaal 21 films die daarvan afwijken, is niet per se iets om heel trots op te zijn. Het heeft in de eerste plaats met financiën te maken. Marvel is onderdeel van Disney, en voor Disney is het belangrijk dat ze een imago van inclusiviteit en diversiteit uitstralen. Ze zien nu ook heel duidelijk, na het gigantische succes van Black Panther en Wonder Woman (van concurrent DC), dat er een enorm publiek is voor superheldenfilms die níet in de eerste plaats over een witte heteroman gaan. Dat ze daardoor ook lichtelijk kunnen worden geassocieerd met progressieve bewegingen is voor Disney mooi meegenomen.”
Het is een publieksfilm waarin een vrouwelijk personage centraal staat én niet wordt geobjectiveerd of geseksualiseerd. Om die reden is het een belangrijke film voor iedereen die het feminisme als politieke en sociale beweging een warm hart toedraagt.
Toch ziet hij ook echt wel de waarde van Captain Marvel in, “want het is in ieder geval een grote publieksfilm waarin een vrouwelijk personage centraal staat én niet wordt geobjectiveerd of geseksualiseerd. Om die reden is het een belangrijke film voor iedereen die het feminisme als politieke en sociale beweging een warm hart toedraagt.”
De woede van de witte heteroman
Hoe komt het dan toch dat er zo’n hetze tegen Captain Marvel ontstaan is online? Dat heeft deels te maken met de publiciteitscampagne rond Captain Marvel waarin actrice Brie Larson (Captain Marvel) een oproep deed om meer niet-witte, niet-mannelijke journalisten aan het woord te laten in recensies en tijdens interviews. Hassler-Forest: “Een aantal van deze uitspraken zijn door conservatieve en extreemrechtse commentatoren uit hun verband gehaald om de suggestie te wekken dat de film “niet voor witte mannen” bedoeld is. Deze groep ziet de witte heteroman als een groep die gediscrimineerd wordt, hoe belachelijk dat ook klinkt, en ziet deze film daarom als onderdeel van een beweging waartegen ze zich verzetten.”
Eigenaarschap
We hebben deze woede eerder ook gezien bij de Ghostbusters-remake uit 2016 en de Star Wars-film The Last Jedi, films die eerder doelwit werden van lastercampagnes tegen cast en crew door verbolgen “fanboys”. Volgens Hassler-Forest komt dit omdat “witte heteromannen zonder uitzondering centraal stonden in de blockbustercultuur van de jaren ‘80, waar de huidige fancultuur grotendeels uit voort is gekomen. Sommigen van hen zien zichzelf als de ‘echte’ eigenaars van deze franchises, omdat ze er veel tijd en energie in hebben gestoken en hun identiteit er voor een groot deel aan ontlenen. Wanneer hun identiteit en belangen niet meer vanzelfsprekend altijd centraal staan in nieuwe versies van deze franchises, raken ze overstuur, omdat ze het zien als een teken dat hun maatschappelijke status ook afneemt, en daarmee hun macht en zelfbeeld.”
Internetstrijd
Op de vraag of deze groep nu groot is, of dat dit vooral een strijd is die enkel speelt op internet, geeft Hassler-Forest een duidelijk antwoord: “De meest betrouwbare gegevens die we hebben, wijzen erop dat het gaat om een kleine maar zeer vocale minderheid die, net als bij extreem-rechtse splintergroeperingen, zegt te spreken voor ‘de fans’ (of ‘het volk’), maar die in wezen in een achterhoedegevecht verwikkeld zijn. In beide gevallen wil men ook niet te goeder trouw de discussie aangaan, maar worden de films in kwestie een stropop om andere frustraties aan op te hangen. De enige reden waarom deze groep überhaupt zichtbaarheid heeft, is omdat de algoritme-gedreven platforms als YouTube de meest chargerende ‘ophef’ het meeste bovenaan zet—plus dat dit een groep is die er klaarblijkelijk veel tijd aan besteedt om over deze onderwerpen te vloggen, podcasts op te nemen, memes te maken, en boze tweets te versturen. Het grote publiek is hier nauwelijks mee bezig.”
De diversiteit achter de schermen
De woede lijkt vooral te komen omdat er langzaam veranderingen plaatsvinden voor en achter de schermen, bij filmstudio's. Er komt een grote diversiteit aan stemmen aan het woord, en dat heeft volgens Hassler-Forest helaas tot gevolg dat “de woede zich evenzeer uit tegen de makers die ervoor verantwoordelijk worden gehouden als tegen de mediaproducten zelf. Iemand als The Last Jedi-regisseur Rian Johnson wordt ook bekritiseerd omdat hij als een soort verrader wordt gezien—maar hij is veel minder kwetsbaar dan iemand als Kelly Marie Tran (die een belangrijke bijrol speelt in The Last Jedi), die als jonge vrouw van kleur op veel meer fronten tegelijkertijd aangevallen wordt.” Om de films zelf lijkt het nauwelijks meer te gaan, volgens hem: “Het is een heel zichtbaar onderdeel van de ‘culture war’ die gaat over politieke, ideologische én economische belangen die nog maar heel zijdelings iets met de films in kwestie te maken hebben.”
