Voorkom dat nieuwe klimaatplannen juist tot meer vervuiling leiden

Plannen die op de klimaattop in Egypte worden bedacht voor nieuw beleid zouden eerst moeten worden onderzocht op riskante ‘bijwerkingen’, vinden onderzoekers Pien Barnas en Rak Kim.

Het leek zo’n mooi idee: biomassacentrales zouden onze afhankelijkheid van steenkool en aardgas verminderen. Ze kregen daarom in het Nederlandse Klimaatakkoord van 2019 een sleutelrol in de energietransitie. Maar drie jaar later blijken de centrales niet alleen veel meer koolstof en stikstof uit te stoten dan aardgascentrales, ze zijn ook nog eens verantwoordelijk voor een fors verlies van biodiversiteit als gevolg van houtkap.

Het is slechts een van de voorbeelden van klimaat- of milieubeleid met onbedoelde consequenties. Oplossingen die daardoor vaak leiden tot een verschuiving van problemen.

Plastic opvangen

Zo werd bijvoorbeeld ook geïnvesteerd in netten om plastic uit zee te vissen, maar die netten blijken vervolgens sterfte van onderwaterleven te veroorzaken. En onze zonnepanelen leveren wel duurzame energie op, maar creëren aan het einde van hun levensduur afval dat veelal niet-recyclebaar blijkt te zijn.

De elektrische auto spant mogelijk de kroon. De accu’s die nodig zijn voor onze ‘minder vervuilende’ manier van verplaatsen, houden de verontreiniging van de metaalindustrie in stand. Ja, we moeten ons dringend aanpassen, en elektrische auto’s en zonnepanelen kunnen daarbij helpen. Maar het zijn tijdelijke en eenzijdige oplossingen, die we niet als permanent moeten gaan behandelen.

Opgeknipt

Op van klimaattop in Glasgow vorig jaar werden klimaatproblemen versimpeld en opgeknipt in verschillende thema’s. En ook bij de top in Sharm-el-Sheikh staat elke dag een ander onderwerp centraal: van ‘decarbonisatie’ (minder CO₂) tot biodiversiteit. Daardoor wordt de indruk gewekt alsof elk probleem los kan worden aangepakt.

Die aanpak van klimaatproblemen vergroot de duurzaamheidscrisis alleen maar. Dat komt doordat de versimpeling geen recht doet aan complexe onderliggende structuren: natuurlijke systemen zijn onderling van elkaar afhankelijk. Het kan daarom niet verrassend zijn dat milieuproblemen dat ook zijn. Door de huidige aanpak van onder andere de Verenigde Naties gaat er veel tijd, moeite en geld verloren in oplossingen die ons onder de streep onvoldoende helpen.

Daarom zouden afspraken die gemaakt worden tijdens de klimaattop in Egypte eerst onderzocht moeten worden op mogelijke negatieve gevolgen of een verschuiving van problemen. De onderhandelaars moeten bijvoorbeeld nagaan of hun beslissingen op lange termijn de biodiversiteit niet ernstige schade toebrengen.

Klimaatverandering is een van de meest urgente uitdagingen, maar helaas slechts een van de vele. De top in Sharm-el-Sheikh mag dan de belangrijkste klimáátconferentie van het jaar zijn, over een paar weken staat de grootste biodiversiteitsconferentie van de afgelopen tien jaar op het programma.

Pien Barnas is masterstudent Global Challenges for Sustainability in Utrecht en werkt mee aan het project Problemshifting. Rak Kim is universitair docent aan het Copernicus Institute of Sustainable Development van de Universiteit Utrecht en hoofd van het project Problemshifting, dat zich toelegt op verschuivende milieuproblemen.