Rutger van der Hoeven: ‘Aan de vechters voor de tanks brengen we hulde!’
Drs. Rutger van der Hoeven (Cultuurgeschiedenis) schreef op 29 mei in De Groene Amsterdammer over het mondiaal geheugen. Op 19 juni verdedigt hij zijn proefschrift Het mondiaal visueel geheugen. Een studie naar de herkenning en interpretatie van iconische en historische foto's, dat over ditzelfde onderwerp gaat.
Miljoenen, misschien miljarden mensen dragen zo’n afbeelding in hun hoofd mee en gebruiken die als ingang naar een verhaal over het verleden
"Het is op zich een vreemd idee dat op een heel specifieke plaats één enkel moment uit de continue stroom van de tijd wordt vastgelegd en daarna voortdurend wordt doorgegeven en bekeken als heel belangrijk en heel speciaal.", meent Van der Hoeven. "Maar dat is hoe iconische beelden werken. Ze maken een bepaalde gebeurtenis concreet en aanschouwelijk, op een simpele en toegankelijke manier. Door hun constante herhaling, verbonden aan die gebeurtenis, worden ze het visuele markeerpunt van de gebeurtenis zelf. Miljoenen, misschien miljarden mensen dragen zo’n afbeelding in hun hoofd mee en gebruiken die als ingang naar een verhaal over het verleden."
Mondiale herinnering
"Voor het ontstaan van zo’n mondiale herinnering is een miljoenenpubliek nodig en een internationaal geïntegreerde infrastructuur van beelden en nieuws, waar niet alleen steeds nieuwe beelden worden getoond, maar ook bepaalde beelden steeds opnieuw worden herhaald. Er zijn maar weinig van zulke beelden, maar als ze ontstaan duwen ze de andere nog harder de vergetelheid in.", stelt Van der Hoeven. Neem het voorbeeld van de foto Tank Man.
Deze afbeelding geeft toegang tot de herinnering aan Tiananmen, maar zijn mythische status en de verwachting van mensen om steeds datzelfde beeld bij dezelfde gebeurtenis te zien beperkt die herinnering aan de Tiananmen-protesten ook, en versmalt die tot dat ene beeld.
Tank Man
Van der Hoeven kijkt in zijn onderzoek naar de manier waarop mensen uit verschillende landen naar beeldmateriaal kijken. In zijn onderzoek komt ook naar voren hoe de Chinese bevolking naar de afbeelding Tank Man kijkt: "Twee derde (24) van de Chinese respondenten die de Tank Man-foto correct dateerden las er een boodschap in die kritisch was over de Chinese staat en positief over de demonstranten, drie legden de foto positief uit voor de Chinese staat. Op die resultaten valt van alles af te dingen. Het betreft een onderzoek onder een beperkte groep, in een land van ruim een miljard mensen. Evengoed is die uitkomst verrassend en verrassend eenduidig."