Onthuld: zo zag dit 15de-eeuwse schilderij eruit voordat het werd overschilderd

Universitair docent Sanne Frequin was een van de drie sprekers op het Paleissymposium, met koning Willem-Alexander als gastheer. Frequin besprak haar Lindau-project, waarin zij en haar team het schilderij De kruisiging (ca. 1425) digitaal restaureerden en er een 3D-print van maakten. Tijdens het symposium onthulde ze bovendien de 3D-reconstructie voor het eerst.

Debat over restauratie van schilderijen

“Het huidige aanzicht van het schilderij verschilt erg van de versie die de vijftiende-eeuwse aanschouwers zagen”, vertelde Frequin in haar presentatie, die onderaan deze pagina is terug te luisteren. Het schilderij toont een gekruisigde Christus, Maria en Johannes tegen een donkerblauwe achtergrond. Bij het schoonmaken van het schilderij voor een tentoonstelling in Museum Catharijneconvent bleek onlangs echter dat het werk oorspronkelijk een gouden achtergrond had.

“Deze ontdekking leidde tot een debat over het rechtmatige deel van restauratie. Is het verwijderen van de blauwe laag een daad van historische nauwkeurigheid? Of moet het juist bewaard blijven als onderdeel van de geschiedenis van het werk?”

Digitale reconstructie en 3D-print

Om de originele, gouden achtergrond tevoorschijn te halen zonder het werk onomkeerbaar aan te tasten, is besloten om te werken met 3D-reconstructies. “Onze reis begint met een 3D-scan van het paneel”, legde Frequin uit. Uit deze scans kwam een 3D-model, waarin de gouden achtergrond digitaal naar voren kon worden gehaald. “De laatste fase bestond uit de overgang van dit digitale model naar het fysieke domein en vandaag presenteer ik de resultaten van deze overgang.”

Tijdens het symposium waren de reconstructies voor het eerst te zien voor het publiek, maar ook voor Frequin. “Fantastisch is het”, reageerde ze in het radioprogramma Spraakmakers. “Onvoorstelbaar. Ik denk dat als je dit in een museum ophangt, dat er weinig mensen zijn die zien dat het geen echt schilderij is.” Er zijn twee facsimile’s (replica’s) gemaakt: een die lijkt op de huidige versie met blauwe achtergrond en een met de originele gouden achtergrond. “Deze facsimile’s zijn een samensmelting van technologische innovatie en hoogwaardig vakmanschap.”

Experimenten met facsimile’s

“Met facsimile’s kunnen we experimenteren zonder het origineel te beschadigen”, zei Frequin in haar presentatie. Een experiment dat ze plant uit te voeren is het plaatsen van kaarsen rondom de reconstructie, om te kijken hoe verschillende lichtbronnen het aanzicht van het werk beïnvloeden. Ook staat het gebruik van eye-tracking-systemen op de planning, waarmee wordt gekeken of de kleur van de achtergrond invloed heeft op waar je ogen naartoe getrokken.

Interdisciplinair kunsthistorisch onderzoek

“Er hebben heel veel mensen vanuit heel veel verschillende disciplines meegewerkt om dit mogelijk te maken”, vertelde Frequin. Binnen het project werkten onder andere restaurateurs, kunsthistorici, ingenieurs en technici nauw samen om de reconstructies zo perfect mogelijk te maken. “Met deze interdisciplinaire groep hebben we ervoor gezorgd dat de facsimile’s die u kunt zien behoren tot de beste prestaties binnen onze mogelijkheden.”