Onderzoek naar België en de toverlantaarn gehonoreerd

Vlaamse en Franstalige universiteiten slaan de handen ineen voor een grootschalig onderzoek naar de geschiedenis van de toverlantaarn in België. Financieringsinstrument The Excellence of Science kent 3,7 miljoen euro toe voor fundamenteel onderzoek naar de geschiedenis van het eerste visuele massamedium in België. De Universiteit Utrecht was mede-aanvrager en zal een postdoc aanstellen om vergelijkend onderzoek tussen België en Nederland verrichten. Het project sluit goed aan bij het lopende project A Million Pictures van de Universiteit Utrecht.

Laterna Magica

Lang voor er sprake was van sociale media, cinema en Powerpoint waren beelden al een belangrijk middel om te communiceren. Zo zorgde de toverlantaarn of ‘laterna magica’ voor heel wat boeiende en leerrijke momenten. Zeker in de negentiende eeuw was de lantaarn enorm populair. Met deze uitvinding projecteerde men doorzichtige afbeeldingen op glasplaten op de muren van theaters, scholen en in huiselijke kring. Maar ook rondtrekkende showlui met lantaarns op hun rug gaven publieke lantaarnvertoningen op kermissen.

Massamedium

“De toverlantaarn is een van de eerste visuele massamedia. Het werd gebruikt in onderwijs, religie, politiek maar ook in wetenschap en kunst om visueel te communiceren” legt prof. dr. Kurt Vanhoutte (UAntwerpen) uit. “Het team bestaat bijgevolg uit onderzoekers uit cultuur- en wetenschapsgeschiedenis, media- en communicatiewetenschap, en film- en theatergeschiedenis. Samen onderzoeken we welke rol de toverlantaarn speelde in de eerste honderd jaar van de Belgische geschiedenis.”

Sinds enkele jaren wordt de toverlantaarn erkend als een belangrijke drager van Europees erfgoed. Vaak wordt de historische waarde van de platen onderschat en weet men niet wat er met een grote collectie moet gebeuren of hoe deze bewaard moeten blijven. Daarom werken Europese universiteiten nauw samen met verzamelaars en musea om deze kwetsbare drager te digitaliseren en conserveren.

A Million Pictures

Het project sluit aan op het lopende Europese onderzoeksproject A Million Pictures dat als doel heeft om de rol van de toverlantaarn voor educatie en kennisoverdracht in kaart te brengen. In het project, dat wordt gecoördineerd door dr. Sarah Dellmann en prof. dr. Frank Kessler, werkt de Universiteit Utrecht samen met universitaire partners in België, Groot-Brittannië en Spanje.

Excellence of Science

Het  Excellence of Science (EOS) programma dat vorig jaar voor het eerst gelanceerd werd door de Belgische overheid, vormt het ideale kader voor dit onderzoek. Het EOS-programma maakt onderzoekssamenwerking mogelijk door de financiering van excellente onderzoeksconsortia, bestaande uit onderzoeksgroepen van beide gemeenschappen en eventueel aangevuld met federale en internationale onderzoeksgroepen