Nieuwe groep ontrafelt veranderende biodiversiteit via patronen uit data

Manieren vinden om verzamelde data optimaal te benutten om zo inzicht te krijgen in biodiversiteit en hoe die verandert door de tijd. Dat is het doel van de nieuwe onderzoeksgroep Quantitative Biodiversity Dynamics. Gisteren presenteerde de groep, die gekoppeld is aan de Botanische Tuinen en het departement Biologie, zich aan collega’s en studenten. Groepsleider Edwin Pos: “Uiteindelijk hopen we met ons fundamentele onderzoek bij te kunnen dragen aan richtlijnen om de natuur beter te beschermen en te herstellen.”

QBD: een hele mond vol

De groepsnaam is een hele mond vol, geeft Pos graag toe, maar dekt de lading wel goed. “We kijken naar biodiversiteit, de verscheidenheid aan leven op een bepaalde plek,” legt Pos uit. “Dat doen we echter niet alleen op één bepaald moment; we onderzoeken ook hoe de biodiversiteit verandert over de tijd. Vandaar het woord Dynamics. Quantitative verwijst naar het feit dat we vooral vanuit verzamelde data kijken. We ontwikkelen methodes om patronen uit deze data te halen om zo te begrijpen hoe biodiversiteit werkt en hoe die verandert.”

Steeds meer data

De groep onderzoekt biodiversiteit op alle niveaus, van variatie binnen individuele soorten tot de wereldwijde biodiversiteit. De verscheidenheid aan data die gebruikt wordt is dan ook erg groot en omvat waarnemingen uit het veld, experimentele en taxonomische data, gegevens uit historische bronnen, en satellietbeelden. Pos: “Het moment was ernaar om deze groep te beginnen. Met de tijd komt er steeds meer data beschikbaar, mede door nieuwe technieken, en deze data zijn ook steeds vaker publiekelijk toegankelijk.”

Door alle informatie van de verschillende niveaus samen te brengen en deze te analyseren, proberen de onderzoekers tot fundamentele inzichten over biodiversiteit te komen. Ze stellen vragen als: hoe werkt de natuur nu eigenlijk precies? Welke processen spelen een rol en hoe kunnen we uitrekenen hoe belangrijk deze processen zijn? Hoe verandert de biodiversiteit over de tijd heen en waarom?

Uniek

Onderzoek naar biodiversiteit is niet iets nieuws bij de Universiteit Utrecht. Verschillende onderzoeksgroepen bekijken het onderwerp al vanuit uiteenlopende perspectieven.

In deze groep worden verschillende disciplines en de tools die daarbij horen vanaf het begin bij elkaar gebracht.

Wat de nieuwe groep uniek maakt, is dat deze vanuit de basis multidisciplinair is. De groep bestaat dan ook uit mensen met zeer uiteenlopende achtergronden. Pos: “Er zitten mensen met een wiskundige achtergrond in de groep, we hebben ecologen die veel ervaring hebben met veldwerk, mensen die aan biologische systematiek werken, iemand die expert is op het gebied van ruimtelijke informatie – een gemêleerd gezelschap! In deze groep worden al deze verschillende disciplines en de tools die daarbij horen vanaf het begin bij elkaar gebracht.”

Botanische tuinen

De onderzoeksgroep is geaffilieerd met de Botanische Tuinen van de Universiteit Utrecht. Pos, zelf theoretisch ecoloog die graag in het veld staat om data te verzamelen, werd in 2020 aangesteld als wetenschappelijk directeur van de Botanische Tuinen. Hij kreeg de opdracht om academisch onderzoek en onderwijs in de Tuinen op te zetten. Al gauw besefte hij dat er daarvoor een aparte onderzoeksgroep gerealiseerd moest worden, die een directe link zou vormen met de academische wereld. Zo’n groep maakt het voor onderzoekers bijvoorbeeld mogelijk om beurzen aan te vragen en te kunnen promoveren. De groep was compleet in maart 2023.

Onderwijs

Naast het doen van onderzoek is het geven van onderwijs een belangrijke taak van de groep. Op het moment organiseert de groep verschillende vakken, waaronder een over taxonomie en identificatie. Ook zijn de groepsleden momenteel druk bezig met het opzetten van een nieuw vak. De Botanische Tuinen spelen vanzelfsprekend een belangrijke rol in het onderwijs: de plantencollecties uit de Tuinen komen aan bod bij verschillende cursussen, studenten doen er fysiek opdrachten waarbij de planten centraal staan en er worden in de Tuinen planten gekweekt die tijdens de cursussen worden gebruikt.

Trots

Pos is blij met wat de groep al heeft bereikt, bovenop het geven en opzetten van onderwijs. “Curatoren van de Botanische Tuinen, die ook onderdeel zijn van de nieuwe groep, speelden een belangrijke rol bij de invulling van de nieuwe Evolutietuin in de Botanische Tuinen. Deze sluit nu helemaal aan bij de laatste wetenschappelijke inzichten. We zijn daarnaast een officiële samenwerking gestart met een stichting in Costa Rica voor een meerjarig onderzoeksproject in het tropisch regenwoud. Ook hebben we dit jaar al vijftien wetenschappelijke artikelen gepubliceerd, een NWO-museumbeurs gekregen, een regionaal project opgestart en zijn al een paar keer in het nieuws geweest. Dat we dit alles met de hele groep in korte tijd voor elkaar hebben gekregen, daar mogen we met elkaar best wel trots op zijn.”