Let op waar je bomen plant
Het planten van grote hoeveelheden bomen is voordelig voor ecosystemen en draagt bij aan het terugdringen van CO₂ in de atmosfeer. Maar bomen planten in droge gebieden doet vaker kwaad dan goed, voornamelijk voor de mensen die benedenstrooms wonen. Milieuonderzoekers van de Universiteit Utrecht en University of Saskatchewan in Canada bestudeerden ruim 400.000 waterbekkens over de hele wereld. Ze publiceerden hun resultaten in het prestigieuze Nature.
Update d.d. 24 februari 2020: het artikel is inmiddels teruggetrokken. In een 'retraction letter' in Nature leggen de auteurs uit waarom.
Ontbossing en bebossing zijn veel bestudeerde onderwerpen, met name in de context van klimaatimpact. Maar over het effect van bosbeheer op stromend water is een stuk minder bekend. Al ruim een eeuw sleutelen onderzoekers aan de mogelijkheden om te voorspellen hoe waterstromen reageren op het aanleggen en weghalen van bossen. Tot nu waren de resultaten erg onduidelijk en grotendeels onberekenbaar.
Een uitgebreide database
Eerste auteur dr. Jaivime Evaristo, milieuwetenschapper aan de Universiteit Utrecht, en Jeffrey J. McDonnell van de Universiteit van Saskatchewan stelden de grootste database van bosbedekkingsstudies ter wereld samen. De database bevat gegevens van meer dan 400.000 waterbekkens in 137 verschillende landen. Een waterbekken is een afgebakend gebied waar neerslag zich verzamelt en af wordt gevoerd naar een gemeenschappelijke rivier, baai of andere vorm van stromend water. Op basis van alle gegevens creëerden de onderzoekers een model dat gebruik maakt van zeven belangrijke landschapsfactoren om te voorspellen hoe de waterstroom in het bekken reageert op het planten en verwijderen van bossen.
Berekening van de af- en toename in stroomsnelheid
Met behulp van het model berekenden de onderzoekers de non-lineaire afname of toename van de stroomsnelheid bij het planten of weghalen van bomen. Ze concludeerden dat de belangrijkste factor om te voorspellen hoe de waterstroom reageert op het kappen van bomen de hoeveelheid ondergronds water is dat in het stroomgebied is opgeslagen. Hoe meer water in de grond, hoe meer water benedenstrooms beschikbaar is wanneer bomen worden gekapt. Worden er bomen geplant, dan is de hoeveelheid verdamping en transpiratie de belangrijkste factor om te bepalen hoe de waterstroom reageert.
Benedenstroomse bevolking aanzienlijk getroffen
Het aanplanten van bomen is nog steeds enorm gunstig voor tal van levensvormen. Maar wees voorzichtig waar je ze plant. In gebieden die al door droogte getroffen zijn kan het aanplanten van bomen de watertoevoer in de beken zodanig verminderen dat de mensen stroomafwaarts aanzienlijk worden getroffen. Daarom is er bijvoorbeeld in Zuid-Afrika een wet aangenomen die het aanplanten van bossen in bepaalde gebieden verbiedt. Succesvolle bebossing kan op zulke plekken alleen plaatsvinden als er voldoende andere watervoorraden beschikbaar zijn, concluderen de onderzoekers.
Publicatie
Jaivime Evaristo and Jeffrey J McDonnell. “Global Analysis of Streamflow Response to Forest Management.” Nature, 2019.