'Het enige model dat we moeten nastreven is diamond open access'

Het Journal of Trial & Error begon aanvankelijk als een grap tussen vrienden. Een groep van vijf masterstudenten History and Philosophy of Science dronken samen een paar biertjes na een bijeenkomst over open science, waarin een beeld werd geschetst van de onderzoeker als het genie dat nooit vergissingen begaat. Aangezien ze allemaal bezig waren met een kritische analyse van wat wetenschap eigenlijk inhoudt, strookte dit idee niet met hun bevindingen. Toen kwam de vraag op tafel: waarom worden mislukkingen eigenlijk nooit gepubliceerd?

Ze begonnen het Journal of Trial & Error, dat tegenwoordig deel uitmaakt van het Center of Trial & Error, waar ruimte wordt geboden voor kritisch nadenken over de academische cultuur, bestaande structuren, onderzoek en universitair onderwijs.

Het Journal of Trial & Error noemt zichzelf ‘een onafhankelijk, diamond open access tijdschrift dat mislukking wil herdefiniëren’. Er is een kernteam, de redactie, en daarnaast een aantal medewerkers dat kan variëren van tien tot twintig mensen. De meeste van hen zijn PhD-kandidaten.

Maura Burke is hoofdredacteur.

Waarom vonden jullie het nodig om mislukking opnieuw te definiëren?

"Dat hele gedoe rondom mislukking is grappig, omdat we daar nooit de nadruk op hebben gelegd. Omdat we het Journal of Trial & Error heten, hebben mensen op de een of andere manier meteen de associatie met falen.

Vanaf het allereerste begin was onze slogan dat we de kloof gingen dichten tussen wat onderzocht wordt en wat gepubliceerd wordt. Onderzoekers worden niet aangemoedigd om de negatieve of nulresultaten te delen. Het gevolg is dat iedereen die onderzoek doet niet alle informatie krijgt die nodig is om deugdelijke beslissingen te nemen. Bijvoorbeeld, welke methodologie werd er gebruikt, is dit onderzoek al eerder gedaan, of zijn alle nulresultaten achtergehouden?

We hopen transparantie te vergroten door voorbeelden van robuust, methodologisch correct onderzoek te publiceren dat desondanks een negatief resultaat oplevert. We verstoppen ons niet voor dat soort zaken, we zijn trots op het werk dat we doen. We stelden een vraag, we kregen een antwoord, het is nee, maar dat is ook een antwoord.

Dus we hebben geen moeite met de associatie met mislukking. Het is een populair onderwerp dat mensen aantrekt. Het geeft ons ook de gelegenheid om de kwestie wat verder op te rekken. Zoals de waarom-vraag. Waarom denk je over mislukking, wat is mislukking eigenlijk, weet je wel zeker dat je op een mislukking afstevent? Ben je niet gewoon onderzoek aan het doen?"

Vanaf het allereerste begin was onze slogan dat we de kloof gingen dichten tussen wat onderzocht wordt en wat gepubliceerd wordt.

Waarom besloten jullie het te publiceren als een diamond open access tijdschrift of niet, laten we zeggen, een gold open access tijdschrift?

"Wij geloven er gewoon niet in dat een andere manier van open access wel open access is."

O?

"Die manieren kunnen lapmiddelen zijn in de transitie naar verschillende modellen, maar gold open access is geen open access: het doet niets om publieke instellingen die volledig gefinancierd worden door belastinggeld en overheidsgeld en ons eigen geld te verlossen uit de wurggreep van de grote uitgevers. Hetzelfde geldt voor hybride tijdschriften, die brengen ook geen verandering.

De groene route geeft de onderzoekers tenminste nog een soort van invloed over de verspreiding van hun eigen informatie, maar ze hebben nog steeds een uitgever nodig om het ergens te publiceren voordat ze het groen kunnen posten, dus dat haalt ook niets uit.

We zijn erg bezorgd over de rol van uitgevers als een soort van medespeler in de academische wereld. Zolang we miljoenen euro’s wegsluizen naar die grote uitgevers in ruil waarvoor zij gebruikmaken van het gratis werk dat wij doen als schrijvers, peer reviewers en redacteuren, gebeurt er niets om de machtsverhouding te verstoren tussen de mensen die kennis creëren en de mensen die kennis verspreiden. Dus we wisten vanaf de start dat diamond open access het enige model was dat we moesten nastreven."

Denk je dat diamond open access tijdschriften een revolutie veroorzaken in het publicatielandschap?

"Ik hoop van wel. Ik denk dat een heleboel van ons echt hoopvol waren dat open access een soort revolutie zou zijn, maar dat is niet bewaarheid geworden."

Waarom niet?

"Omdat wij als onderzoeksinstellingen nog steeds zo afhankelijk zijn van die grote bedrijven. Ze worden door ons op hun wenken bediend. Ze kunnen naar ons als de Universiteit van Nederland toekomen en zeggen: tja, als je toegang wilt blijven houden tot deze papers, vragen we jullie onderzoekers APC’s te betalen die kunnen oplopen tot 10.000 euro per paper. Zo ontwricht je niets, je verschuift gewoon de last van de een naar de ander.

Uitgevers voelen geen financiële prikkel om te veranderen. En waarom zouden ze ook? Ze zijn een van de meest winstgevende bedrijven in de wereld. Hun winstmarges zijn bijna groter dan waar ook in de bedrijfswereld."

Grote uitgevers bezitten jaren van onderzoek waar wetenschappers toegang tot moeten hebben om hun werk te kunnen doen.

Je schetst wel een heel somber beeld!

"Nou, het is niet somber, maar er is wel een serieus probleem. Ik vind het eerder een tijd waarin we de situatie onder ogen moeten komen. Als we onze kop in het zand steken, staan we toe dat er niets verandert.

De situatie gaat alleen veranderen als je zegt: oké, we gaan geen geld meer geven aan die grote uitgevers. Ze bezitten jaren van onderzoek die wij nodig hebben om ons werk te doen. De enige hoop die ik nog heb met open access is dat we die afhankelijkheid niet nog verder vergroten. En daarom moeten we de transitie maken naar open access publiceren en een manier verzinnen om te betalen voor de publicaties die al in het bezit zijn van deze bedrijven. En die manier is diamond open access.

En dat hoeft natuurlijk niet van de ene op de andere dag te gebeuren. Deze zaken zijn structureel aanwezig, ze spelen over de hele wereld. Het gaat om veel geld en er zijn flinke onderhandelingen mee gemoeid, dus het is niet 1-2-3 voor elkaar. Stapsgewijs actie ondernemen is de enige manier waarop we aan de volgende generatie wetenschappers iets kunnen overdragen wat beter functioneert dan wat we nu hebben. En voor mij is dat niet somber, het is eigenlijk geweldig dat we nu op het punt staan waarop de realiteit tot ons doorgedrongen is en we de gelegenheid hebben hierin enige veranderingen in aan te brengen. Ik vind dat heel spannend, ik ben ook heel optimistisch."

Denken jouw mede-onderzoekers er ook zo over? Leeft het onder de jongere generatie of zit je in je eigen Trial & Error bubbel?

"Natuurlijk zit ik in deze bubbel en dat is al heel lang zo. Vanaf  het moment dat ik aan mijn PhD begon in Utrecht, ben ik betrokken geweest bij allerlei initiatieven op het gebied van open science, net zoals de mensen met wie ik werk.

Maar daarnaast ben ik ook gewoon onderzoeker. Mijn eigen onderzoek staat hier helemaal los van, dus in dat proces heb ik contact met mensen die niet zo obsessief bezig zijn met open science. Maar binnen die groep merk ik ook een groeiend besef dat publiceren een vorm is die kan bijdragen aan onderzoek maar er niet de kern van uitmaakt. Onderzoekers houden ervan om te schrijven, om te communiceren met hun vakgenoten, maar we willen gewoon niet verplicht zijn aan een extern systeem wanneer we dat aan het doen zijn."

Denk je dat de Universiteit Utrecht een soort voortrekkersrol heeft in dit veranderproces?

"Als je je gaat verdiepen in hoe publiceren werkt, dan zie je wat er eigenlijk gebeurt. De manier waarop een h-index werkt, of hoe je een grotere kans hebt om geciteerd te worden als je in een toptijdschrift publiceert. Uit al die metakennis die daaruit voortvloeit, komt een beeld naar voren dat niet overeenkomt met het sprookje dat je als onderzoeker voorgeschoteld krijgt. En dat leidt weer tot de vraag die ook gesteld wordt bij Erkennen en Waarderen: waarom gebruiken we publiceren als een manier om vooruitgang en persoonlijke verdiensten in de wetenschap te beoordelen? Daar lijkt geen werkelijke onderbouwing voor te bestaan. Dus het is geweldig om te zien  dat de Universiteit Utrecht deze kwesties serieus neemt. Helaas denk ik dat we echt een uitzondering vormen op dit verhaal, terwijl over de hele wereld publiceren nog steeds gezien wordt als de gouden standaard om succes in de wetenschap te bepalen."

Waarom gebruiken we publiceren als een manier om vooruitgang en persoonlijke verdiensten in de wetenschap te beoordelen?

"Ik denk dat de Universiteit Utrecht veel gedaan heeft om de grondbeginselen van open science te omarmen. Niet alleen door open acces onder de loep te  nemen, of open data, maar door echt te proberen te doorgronden waar de beweging voor staat: het reorganiseren van hoe wetenschap bedreven wordt. Op die  manier heeft Utrecht echt voorop gelopen en is ze behoorlijk revolutionair geweest in het omarmen van open science en het vormgeven van wetenschap die klaar is voor de toekomst. Ik denk dat de universiteit daarmee goed werk heeft verricht. Daarin is ze uniek en heeft ze een geweldige precedent geschapen. Ik hoop dat andere universiteiten naar Utrecht kijken als een voorbeeld van hoe je dingen goed aanpakt."