Het Basisinkomen: Waarom zouden we dit (niet) willen?
Een van de grote debatten op dit moment gaat over de vraag wat we kunnen doen aan de groeiende economische ongelijkheid en het afbrokkelende sociaal beleid. Het basisinkomen wordt wel voorgesteld als een radicale oplossing die de armoede zal uitroeien, meer economische rechtvaardigheid zal brengen, en ons meer vrijheid zal geven. Van de hand van Ingrid Robeyns, hoogleraar ethiek van instituties, verschijnt nu de Ethische Annotatie Het Basisinkomen: Waarom zouden we dit (niet) willen? Robeyns wil de lezer beter uitrusten om zelf zijn of haar oordeel te vormen over het basisinkomen.
Het basisinkomen is een maandelijks inkomen dat de staat aan iedere burger van een land uitkeert. Het basisinkomen is onvoorwaardelijk, wat betekent dat men er niet voor hoeft te werken, of bereid moet zijn om te werken, of aan bepaalde specifieke kenmerken hoeft te voldoen zoals bijvoorbeeld gehandicapt te zijn of reeds langdurig in armoede te leven.
Robeyns pleit in de Annotatie niet voor of tegen een basisinkomen, maar wil wel dat we het debat op een grondige manier voeren. “Het is raadzaam eerst te vragen hoe hoog het basisinkomen zal zijn, hoe het gefinancierd wordt, en welke andere voorzieningen sneuvelen om het basisinkomen betaalbaar te maken.” Volgens de filosoof is het ook belangrijk om de vraag te stellen waarom we een basisinkomen willen. Wat willen we met een basisinkomen bereiken? De doelen van het basisinkomen maken uit voor het antwoord op de vraag hoe we het basisinkomen kunnen financieren.
Alternatieven
Wie zich afvraagt of een basisinkomen een goed idee is, moet zich ook verdiepen in de alternatieve aanwendingen van dezelfde belastinggelden, en weten waarom men een basisinkomen verkiest boven basisbanen of boven het versterken van de publieke sector. “Voor wie de samenleving zorgzamer, beter, of minder gehaast wil maken, is het basisinkomen vaak een sympathiek idee. Maar laten we onze taak als burgers in het publieke debat serieus nemen, en ons verdiepen in de details en de alternatieven, voor we ons laten meeslepen door retorische krachten die voor of tegen het basisinkomen pleiten” aldus Robeyns.
Volgens de meest waarschijnlijke verwachting zal de introductie van een basisinkomen er toe leiden dat het aantal gewerkte uren van vrouwen afneemt.
Arbeidsmarkt
Eén van de grootste bezwaren tegen het basisinkomen is dat het de werkprikkels zou wegnemen. De wetenschappelijke literatuur geeft weinig reden om van een ware aardverschuiving op de arbeidsmarkt te verwachten. De verwachting is wel dat het aantal gewerkte uren van vrouwen zal afnemen. “Op basis van wat we weten over verschillen in het arbeidsaanbod van mannen en vrouwen, als ook over de gender-effecten van andere beleidsmaatregelen die burgers in staat hebben gesteld een inkomen te verwerven zonder betaald werk te verrichten, is de meest waarschijnlijke verwachting dat de introductie van een basisinkomen er toe zal leiden dat het aantal gewerkte uren van vrouwen zal afnemen, en dat de ongelijke verdeling tussen marktarbeid en zorgarbeid tussen mannen en vrouwen nog ongelijker zal worden” aldus Robeyns.
Volgens Robeyns moet men zich afvragen of het onwenselijk is als een basisinkomen er hoogstwaarschijnlijk toe leidt dat veel vrouwen zich gedeeltelijk terugtrekken van de markt en meer zorgtaken op zich nemen (zorgen voor kinderen, ouders, gehandicapten, of zieken). “Men kan daar verschillend over denken, maar het belangrijkste is bij een zorgvuldige evaluatie dit effect niet te negeren.”
Feit en fictie omtrent het basisinkomen in Nederland
Zowel Ingrid Robeyns als de Universiteit Antwerpen hebben met financiële steun van Instituut Gak een rapport over het basisinkomen uitgebracht. Het rapport ‘Feit en fictie omtrent het basisinkomen in Nederland’ van het Centrum voor Sociaal Beleid van de Universiteit Antwerpen heeft een wetenschappelijk geïnformeerde speculatie gemaakt over de mogelijke gevolgen van een basisinkomen in Nederland. De Antwerpse onderzoekers concluderen dat voor Nederland het basisinkomen geen goed idee is.
INGRID ROBYENS
Ingrid Robeyns is hoogleraar Ethiek van Instituties en tevens verbonden aan Institutions for Open Societies, een interdisciplinair onderzoeksgebied van de Universiteit Utrecht gericht op de ontwikkeling en uitbouw van gezonde open samenlevingen, waar dan ook ter wereld.