FSC-certificering tropische bossen pakt goed uit voor gorilla’s en olifanten

In FSC-gecertificeerde bossen in Gabon en de Republiek Congo waaruit op commerciële schaal hout wordt geoogst, leven meer grotere zoogdieren zoals luipaarden, gorilla’s en olifanten dan in vergelijkbare gebieden die niet FSC-gecertificeerd zijn. Universiteit Utrecht-onderzoeker Joeri Zwerts en collega’s concluderen dit aan de hand van 1,3 miljoen cameravalbeelden, die werden verzameld in veertien verschillende bosgebieden. Uit de analyses van de onderzoekers blijkt dat de maatregelen die in de FSC-gecertificeerde bossen worden genomen om wilde dieren te behouden, effectief zijn. De resultaten zijn vandaag gepubliceerd in een artikel in het wetenschappelijk tijdschrift Nature.

Non-profitorganisatie de Forest Stewardship Council (FSC) heeft als doel verantwoord bosbeheer te bevorderen, ten behoeve van een gezonde, weerbare natuur en een betere sociale en economische positie van mensen. De organisatie verleent daartoe certificaten aan bosbeheerders die aan een set voorwaarden voldoen.

Volgens bioloog Joeri Zwerts bestond er nog geen onafhankelijk onderzoek dat op overtuigende wijze aantoonde dat FSC-certificering een grote positieve invloed heeft op de biodiversiteit in bossen. En dat terwijl consumenten, beleidsmakers en NGO’s pas een goede beslissing kunnen nemen over het al dan niet stimuleren van een keurmerk, als het daadwerkelijke effect van het keurmerk in kaart is gebracht. Het was daarom tijd voor een gedegen onderzoek, dat werd geïnitieerd door Utrechtse onderzoeker Marijke van Kuijk en werd uitgevoerd met steun van het Wereld Natuur Fonds en de Wildlife Conservation Society.

Meer grotere zoogdieren

Zwerts en collega’s tonen nu overtuigend aan dat FSC-maatregelen goed kunnen uitpakken voor de biodiversiteit van dieren in tropische bossen. De onderzoekers plaatsten cameravallen met bewegingssensoren in veertien bossen waaruit hout wordt geoogst in Congo en Gabon: zeven die beheerd worden door FSC-gecertificeerde bosbeheerders en zeven vergelijkbare gebieden die beheerd worden door niet-FSC-gecertificeerde bedrijven. Ze lieten de cameravallen, rond de dertig stuks per bos, twee tot drie maanden lang draaien in ieder onderzoeksgebied, met 1,3 miljoen foto’s als resultaat.

Uit de foto’s bleek dat er in niet-FSC-gecertificeerde gebieden net zoveel kleine zoogdieren, zoals muizen en eekhoorns, leefden als in FSC-gecertificeerde gebieden. De onderzoekers kregen echter een ander beeld toen ze keken naar zoogdieren zwaarder dan tien kilogram: daarvan leefden er meer in FSC-gecertificeerde gebieden dan in de andere gebieden. In FSC-gecertificeerde bossen werden er 3,5 keer zoveel dieren gezien van tussen de tien en dertig kilogram, zoals antilopen en de Afrikaanse goudkat. Dieren van tussen de dertig en honderd kilogram, zoals luipaarden en chimpansees, werden 2,5 keer zoveel geobserveerd. En van dieren die zwaarder wegen dan honderd kilogram, zoals olifanten, werden er 2,7 keer zoveel op de foto gezet. In totaal werden er in FSC-gecertificeerde gebieden 2,7 keer zoveel dieren gezien van soorten die ernstig bedreigd zijn.

De resultaten van het onderzoek tonen aan dat certificering een belangrijke rol kan spelen bij het behoud van biodiversiteit in de tropen.

Jacht

Zwerts legt uit dat de illegale jacht een grote rol speelt bij biodiversiteitsverlies in houtkapgebieden. Normaal gesproken zijn tropische bossen slecht toegankelijk, maar voor de houtkap worden wegen in de bossen aangelegd. Er groeien namelijk veel verschillende boomsoorten, waarvan er maar een paar commercieel gezien geschikt zijn om te oogsten. De wegen maken grotere delen van de bossen bereikbaar voor stropers. Zwerts: “Vooral op de grotere zoogdieren wordt gejaagd. Populaties van grotere dieren herstellen minder snel van de jacht dan kleine soorten. Dat heeft weer allerlei andere gevolgen, omdat deze grote dieren een belangrijke rol spelen in het bos. Ze verspreiden bijvoorbeeld zaden en zorgen via hun uitwerpselen voor de recycling van voedingsstoffen. Indirect beïnvloeden ze ook de hoeveelheid koolstofopslag van een bos.”

In FSC-gecertificeerde gebieden worden verschillende maatregelen tegen de jacht genomen. Zo worden oude wegen geblokkeerd, anti-stroperijpatrouilles georganiseerd en controleposten opgesteld op de hoofdwegen. Ook wordt er voor eiwittenbronnen gezorgd, zoals vlees en vis, zodat lokale mensen niet meer hoeven te jagen om aan hun eiwitbehoefte te voldoen. Zwerts: “In FSC-gecertificeerde gebieden zijn er dankzij deze maatregelen meer grote en beschermde dieren en loopt er bij elkaar opgeteld dus veel meer dierlijke biomassa rond. En dat heeft weer heel veel invloed op het ecosysteem.”

Door voor FSC-gecertificeerd hout te kiezen in de bouwmarkt, draag je bij aan de bescherming van prachtige en bedreigde diersoorten als bosolifanten.

Waarde toevoegen

“De resultaten van het onderzoek tonen aan dat certificering een belangrijke rol kan spelen bij het behoud van biodiversiteit in de tropen”, aldus Van Kuijk. Een flink deel van de tropische bossen die nu nog bestaan wordt immers gebruikt voor houtkap; in totaal gaat het om een oppervlakte van 400 miljoen hectare aan houtkapgebied, oftewel meer dan tien keer Duitsland.

Hoewel dat misschien tegenstrijdig lijkt, kan houtoogst er juist voor zorgen dat tropische bossen kunnen blijven bestaan. Zwerts legt uit: “Lokale mensen hebben een inkomen nodig. Je voegt waarde aan het bos toe door er hardhout uit te halen. Je zou op dezelfde plek bijvoorbeeld ook soja of oliepalmen kunnen verbouwen, maar dan blijft er geen bos meer over. Dat heeft grote gevolgen voor de biodiversiteit.”

Volgens Zwerts laten de resultaten zien dat consumenten een verschil kunnen maken. Zwerts: “Door voor FSC-gecertificeerd hout te kiezen in de bouwmarkt, draag je bij aan de bescherming van prachtige en bedreigde diersoorten als bosolifanten.” Jaap van der Waarde, werkzaam voor WWF-Kameroen en medeauteur van het artikel, vult aan: “Deze resultaten zijn belangrijk nieuws voor de FSC-gecertificeerde bedrijven; het laat zien dat ze op de goede weg zijn.”