ERC Consolidator Grant voor onderzoek naar de rol van het geheugen in communicatie

Universitair docent Taalkunde Jakub Dotlacil ontvangt een ERC Consolidator Grant van twee miljoen euro om een onderzoeksgroep te vormen voor zijn project Memory Access in Language: How We Store and Retrieve Linguistic Information. Met twee promovendi en twee postdocs gaat Dotlacil interdisciplinair onderzoek doen naar de rol van het geheugen in communicatie. “Dit helpt ons om beter te begrijpen waarom onze kennis van woorden en grammatica en ons vermogen om teksten te begrijpen gestructureerd zijn zoals ze zijn.”

“Het project zal de banden tussen taalkunde, psychologie, cognitieve wetenschap en kunstmatige intelligentie versterken”, zegt Dotlacil. “En in mijn ogen is dat een van de belangrijke manieren om verder te komen in de studie van taal. Ik ben dan ook heel blij dat ik de kans krijg om aan dit project te werken en deel te nemen aan deze onderzoekslijn.”

Onderzoek naar de rol van het geheugen in taal

Dotlacil gaat zich in zijn Memory Access in Language-project verdiepen in de rol van het geheugen in taal. “Het geheugen speelt eigenlijk een cruciale rol, want als we communiceren, moeten we informatie opslaan en oproepen wanneer dat nodig is”, legt hij uit. “Zelfs in een eenvoudige zin als ‘Studenten begrijpen de opdracht’, moeten we ons bij het lezen van ‘begrijpen’ het onderwerp ‘studenten’ herinneren, anders zouden we niet weten wíé de opdracht begrijpt.”

“Tot nu toe is het onderzoeksmodel waarmee het geheugen in de taalkunde en de cognitieve wetenschap is bestudeerd, maar heel beperkt toegepast. Het kan bijvoorbeeld verklaren hoe we ons het woord ‘studenten’ herinneren, maar veel andere functies van het geheugen tijdens communicatie, zoals onze kennis van eerdere gesprekken, grammaticale kennis of kennis van woorden, vallen buiten deze benadering.”

Een nieuw model voor onderzoek naar geheugen in communicatie

Het uitgangspunt van het Memory Access in Language-project is dat het bestaande geheugenmodel ook elders gebruikt kan worden, als het wordt gekoppeld aan andere theorieën uit de taalkunde, cognitieve wetenschappen en kunstmatige intelligentie. “We zullen het geheugenmodel eerst koppelen aan computationele modellen van woordkennis”, vertelt Dotlacil over zijn onderzoeksplannen. “Daarna koppelen we het aan modellen van grammaticale kennis om te begrijpen hoe we grammaticale regels opslaan en oproepen. En tenslotte koppelen we het aan discourstheorieën voor een analyse van het opslaan en herinneren van tekstuele informatie.”

Tot nu toe is het onderzoeksmodel waarmee het geheugen in de taalkunde en cognitieve wetenschap is bestudeerd, maar heel beperkt toegepast.

Dotlacil hoopt dat het project leidt tot een algemenere en interdisciplinaire nieuwe kijk op het geheugenmodel. “We zullen een meer fundamentele beschrijving geven van de interactie tussen geheugen en communicatievermogen. En de resultaten geven ons een nieuwe manier om te verklaren waarom onze woordenkennis, grammaticale kennis en ons vermogen om teksten te begrijpen gestructureerd zijn zoals ze zijn.”

Jakub Dotlacil

Als universitair docent aan de afdeling Talen, literatuur en communicatie is Jakub Dotlacil aan de Universiteit Utrecht betrokken bij de opleidingen Taalkunde en Artificial Intelligence. Hij behaalde zijn mastergraad aan de Noorse Universitet i Tromsø en zijn doctoraat aan de Universiteit Utrecht. In het verleden was hij werkzaam als docent en postdoctoraal onderzoeker aan de universiteiten van California Santa Cruz, Groningen en Amsterdam.

Dotlacils belangrijkste onderzoeksfocus is het begrijpen van hoe een computationeel model van taal kan worden ontwikkeld dat cognitief waarschijnlijk is, een model dat rekening houdt met de grenzen van de menselijke cognitieve capaciteiten, en of een dergelijk model kan worden gebruikt om menselijk gedrag te voorspellen.